دانشنامه اسلامی
آیه ۵۸ سوره نساء را "آیه امانات" می گویند: (ان الله یامرکم ان تؤدوا الامانات الی اهلها واذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل ان الله نعما یعظکم به ان الله کان سمیعا بصیرا)؛ "خدا به شما فرمان می دهد که سپرده ها را به صاحبان آنها رد کنید و چون میان مردم داوری می کنید به عدالت داوری کنید در حقیقت نیکو چیزی است که خدا شما را به آن پند می دهد خدا شنوای بیناست".
نساء/سوره۴، آیه۵۸.
طبق روایتی از امام باقر علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام اوامر و نواهی خداوند، امانت های او است. و نیز گفته شده است که این آیه خطاب به حکمرانان است که امانات مردم را به آن ها برگردانده، به عدالت حکمرانی کنند.محمدبن ابراهیم نعمانی از زراره روایت کرده است که تفسیر این آیه را از امام باقر علیه السّلام پرسیدم؛ حضرت فرمودند: "خداوند امر کرد امانت ها را به امام بعد برساند و او نباید مخفی کند. ای زراره! آیا آیه (واذا حکمتم بین الناس…) را شنیده ای؟ آنان حکام هستند و آیه خطاب به حکام است".
ارزش امانت
به هر حال، " امانت " معنای وسیعی دارد و سرمایه مادی و معنوی را شامل می شود و هر مسلمانی طبق صریح این آیه وظیفه دارد در هیچ امانتی به هیچ کس خیانت نکند؛ خواه صاحب حق مسلمان باشد یا غیر مسلمان. و این در واقع، یکی از مواد "اعلامیه حقوق بشر در اسلام " است که تمام انسان ها در برابر آن یکسانند.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۱۲.
...
[ویکی شیعه] آیه امانات. آیه امانات آیه ۵۸ سوره نساء که دربارهٔ لزوم حفظ و بازگرداندن امانت و رعایت عدالت در قضاوت است. مفسران امانت را در این آیه معنای وسیعی اعم از امانت مادی و معنوی تفسیر کرده اند.
طبرسی درباره شأن نزول این آیه گفته است، پیامبر (ص) پس از فتح مکه، کلید کعبه را از عثمان بن طلحه امانت گرفت. در این زمان عباس عموی پیامبر از ایشان می خواهد که کلید کعبه را به او بسپارد؛ امّا آن حضرت درخواست عباس را رد می کند و در حالی که این آیه را می خواند کلید کعبه را به عثمان بازمی گرداند.
این آیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش اول، خداوند به بندگانش دستور می دهد که امانت ها را به صاحبانشان برگردانند. به اعتقاد علامه طباطبایی، امانت در این آیه معنای وسیعی دارد و شامل امانت مادی و امانت معنوی از قبیل علوم و معارف می شود و انسان برای ادای امانت آنان را در اختیار اهلش برساند. در تفسیر نمونه نیز گفته شده است، طبق صریح این آیه حفظ امانت بر هر مسلمانی واجب است و تفاوتی ندارد که صاحب امانت مسلمان باشد یا غیر مسلمان. در بخش دوم آیه، خداوند دستور می دهد که براساس عدالت، بین مردم قضاوت و حکومت کنند.
[ویکی اهل البیت] آیه امانات. آیه 58 سوره نساء/ 4 که به بازگرداندن امانت ها به صاحبانش دستور داده، «آیه امانات» نام گرفته است.
«إنَّ اللّهَ یأمُرکُم أن تُؤَدّوا الأَمنتِ إلی أهلِها و إذا حَکَمتُم بَینَ النّاسِ أن تَحکُموا بِالعدلِ إنّ اللّهَ نِعمّا یعِظُکُم بهِ إِنّ اللّهَ کانَ سَمیعاً بَصِیراً»
در شأن نزول این آیه آمده است که چون پیامبر صلی الله علیه و آله مکه را فتح کرد، عثمان بن طلحه (کلیددار کعبه) درِ کعبه را بست و بر بام آن بالا رفت و از دادن کلید سرباز زد.
امام علی علیه السلام بر بالای کعبه رفت و کلید را از او گرفت و در را باز کرد و پیامبر صلی الله علیه و آله وارد کعبه شد و نماز به جای آورد. پس از ادای نماز عباس بن عبدالمطلب پیشنهاد کرد. کلید به او سپرده شود تا ضمن سقایت حاجیان، کلیدداری کعبه را نیز عهده دار باشد و خداوند این آیه را نازل فرمود. پس از نزول آیه رسول خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: کلید را به عثمان بازگرداند.
علی علیه السلام کلید را برگرداند و از او دل جویی کرد. عثمان گفت: آن جا به قهر و اکنون به لطف برخورد کردی، سبب چیست؟ امام علی علیه السلام آیه را برای او خواند و عثمان با جاری ساختن شهادتین بر زبان مسلمان شد.
