دانشنامه اسلامی
مقدمه کتاب به زبان فارسی است.
کتاب با مقدمه مفصل محقق آغاز شده و نویسنده کتابش را در چهار باب تنظیم کرده و باب چهارم آن را ده فصل قرار داده است.
محقق کتاب، شرح و توضیح مفصلی را با عنوان مقدمه، در آغاز کتاب آورده که تقریباً به مقدار اصل کتاب حجم دارد و در آن ضمن ارائه شرح زندگی و تخصص های نویسنده و کارهای رصدی وی، تحقیق مفصلی درباره آثار او و سرنوشت آنان کرده است. نسخه های خطی و چاپی کتاب را پیگیری و شناسایی کرده و نقدهای تفصیلی به بعضی چاپ های آن نگاشته است...
نویسنده در باب نخست، به تقسیم امت های قدیم می پردازد و محدوده هفت امت کهن: امت فارسی، کلدانی، یونانی، قبطی، ترک، هندی و چین را تبیین کرده و گوناگونی های دینی و زبانی در درون هرکدام از امت های مزبور را از امور متأخر می شمارد. در باب دوم، به تفاوت های فکری و ذوقی اقوام می پردازد و همه را در دو گروه مهتمان به علم و بی اهتمامان به آن جای می دهد. باب سوم را به دو ملت ترک و چین که هر دو از دیدگاه وی جزو ملت های بی اهتمام به دانش هستند، اختصاص می دهد؛ با این تفاوت که چینیان را هنرمند و ترکان را جنگجو معرفی می کند. در ادامه به گروه های دیگر که علاقه ای به علم ندارند و به هنر و جنگ هم اهتمام نمی ورزند، اشاره می کند و آن را از آثار شرایط آب و هوایی دانسته و چنین مردمی را همتای بهایم می شمارد. از دیدگاه قاضی ارزشمندی انسان در اهتمام به معارف دینی، بشری، فلسفه و مسائل از این دست است. هنرمندی و یا تخصص در فنون جنگاوری در مرحله پایین تری قرار دارد و افراد و اقوامی که نه از آن بهره مند هستند و نه از این سهمی دارند، هم رتبه بهایم به حساب می آیند...
