دانشنامه اسلامی
واژه اشتراط از ریشه «ش ـ ر ـ ط» به معنای شرط کردن و التزام به چیزی در عقود مانند عقد بیع است. واژه تحلل نیز از ریشه «ح ـ ل ـ ل» به معنای گشودن، باز کردن گره، وارد شدن و فرود آمدن است. مقصود از تحلل در اصطلاح، حلال شدن اموری است که با احرام حج و عمره، حرام شده است. معنای مصطلح اشتراط تحلل که گاه از آن با تعابیر «اشتراط در احرام» یا «استثناء در حج» نیز یاد شده، آن است که احرام گزار هنگام احرام بستن برای حج یا عمره با خدا، شرط کند که اگر مانعی در اتمام مناسک برایش پدید آید، بتواند از احرام بیرون شود. این مانع در دیدگاه فقیهان، عام است و اموری از این قبیل را در بر می گیرد: تمام شدن هزینه سفر، نبودن یا کافی نبودن وقت برای گزاردن مناسک، گم کردن راه، بیماری، وجود دشمن و جلوگیری ظالم. فروع فقهی این موضوع در باب های گوناگون منابع فقهی، از جمله «احرام»، «صد و احصار» و «قضای حج» آمده اند.
اشتراط نزد امامیه
به باور فقیهان امامی که حتی بر آن ادعای اجماع شده، اشتراط تحلل نه تنها مشروع، بلکه مستحب است. پشتوانه استحباب، روایت های گوناگون از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلّم و امامان علیهم السلام: است ؛ از جمله حدیث هایی چند از امام صادق علیه السّلام که اشتراط محرم برای بیرون رفتن از احرام یا تبدیل حج به عمره را در وضع خاص تجویز کرده اند. فقیهان حنبلی نیز اشتراط تحلل را سنت و مستحب شمرده و بیشتر شافعیان نیز آن را صحیح دانسته اند.
← مهم ترین ادله اهل سنت
درباره ضرورت گزاردن اشتراط با لفظ و نیز چگونگی گزاردن آن، دیدگاه های گوناگون در میان است. بر پایه حدیثی از امام صادق علیه السّلام شرط کننده باید هنگام احرام بگوید: خدایا! من بر پایه کتاب تو و سنت پیامبرت قصد انجام عمره تمتع و حج را دارم. پس اگر مانعی برای من پدید آید که مرا از مناسک بازدارد، مرا از احرام بیرون کن و اگر نتوانستم حج را کامل کنم، آن را عمره قرار ده. در حدیثی دیگر، لفظی کوتاه تر یاد شده است. شماری از فقیهان شیعه به پشتوانه اطلاق حدیث های اشتراط و تعبیرهای متفاوت در آن ها بر آنند که می توان با هر عبارتی که افاده اشتراط کند، شرط کرد، هر چند بهتر است که با الفاظ بیان شده در روایت ها صورت پذیرد.
اشتراط نزد اهل سنت
...
