دانشنامه اسلامی
بنا بر تصریح غالب منابع کهن، لقب جمال الدین داشت، اما برخی او را شهاب الدین خوانده اند. کنیه مشهور او ابوبکر است و جز آن به ابوالفضائل و ابوالفتح و ابوعبدالله نیز مکنّی بوده است.
نسبت فارقی اشاره به مَیّافارقین، زادگاه نیای بزرگ او، عبدالرحیم بن نباته دارد.
مهم ترین نوشته ای که بر پایه آن می توان خطوط کلی شخصیت را ترسیم کرد، متن اجازه نامه ای است که وی در آغاز شعبان 729 به درخواست صفدی برایش نوشته است. به تصریح خود در این اجازه نامه و به نقل اکثر مورخان معاصر او، وی در 686ق، در زقاق القنادیل، از محله های اعیان نشین فسطاط مصر، دیده به جهان گشود و در همان جا پرورش یافت.
پدرش که خود محدث و شاعر و عهده دار برخی مشاغل دیوانی بود، به تربیت وی همت گماشت و او همراه پدر به حلقه مشایخی چون ابن خطیب المزة، عبدالرحیم بن دمیری و ابن دقیق العید راه یافت. از مشاهیری چون ابوالهیجاء غازی حلاوی، ابونصر عبدالعزیز بن ابی الفرج حصری، احمد بن اسحاق همدانی ابرقوهی و جد خود شرف الدین محمد حدیث شنید.
او گذشته از حدیث، کتب مشهور ادبی را نیز فراگرفت و در این زمینه از استادانی چون علاء الدین علی بن محمد بن عبدالظاهر، عبداللّه بن عبدالظاهر، محمد بن ابراهیم بن نحاس نحوی، امیر شمس الدین محمد بن اسماعیل تیتی آمدی، علم الدین بن سلطان الضریر، بهاء الدین محمد معروف به ابن مفسر، نصیر الدین مناوی، سراج الدین عمر وراق مصری، معز الدین محمود بن حماد حموی روایت کرد.
