دانشنامه اسلامی
به احکام ترتیب بدون وجود ترتیب حقیقی و یا نیت ترتیب گفته می شود.
ترتیب حکمی در فقه
عنوان ترتیب حکمی- در برابر ترتیب فعلی یا حقیقی- نخستین بار در کلمات برخی قدما در باب طهارت، مسئله غسل ارتماسی مطرح شده است.
غسل به دو گونه انجام میشود:
ترتیبی که رعایت ترتیب حقیقی- ابتدا شستن سر، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن- در آن شرط است و ارتماسی که ترتیب یاد شده در آن شرط نیست. برخی قدما گفتهاند: در غسل ارتماسی ترتیب حکمی وجود دارد.
معانی ترتیب حکمی
برای ترتیب حکمی دو معنا ذکر شده است:۱. جریان احکام ترتیب مطرح در غسل ترتیبی. غسل ارتماسی در این معنا به منزله غسل ترتیبی خواهد بود و کسی که با فرو رفتن دفعی در آب غسل ارتماسی می کند ابتدا به طهارت سر، سپس طرف راست و پس از آن، طرف چپ بدن او حکم می شود. نتیجه آن، این است که اگر جایی از سمت چپ بدن شسته نشده باشد همان قسمت را می شوید و اگر آب به جایی از سمت راست بدن نرسیده باشد آن قسمت را همراه با سمت چپ می شوید. چنان که در غسل ترتیبی، حکم چنین است. لیکن بسیاری از فقها ترتیب حکمی را باطل دانسته و در فرض یاد شده قائل به اعاده غسل ارتماسی شده اند. ۲. برخی برای ترتیب حکمی معنای دیگری ذکر کرده اند و آن عبارت است از نیت ترتیب برای کسی که غسل ارتماسی می کند
