دانشنامه اسلامی
در این مناظره، پرسشهایی مطرح میگردد که هریک از علمای دو گروه، پاسخ میدهند و سرانجام علمای شیعی که در آن زمان مورد بیمهری بودند، به برتری دست مییابند. این مناظره در موضوعاتی نظیر: خلافت، امامت، جنگهای صدر اسلام و برخی احکام اسلامی است.
این مناظره در عین اختصار، حاوى مطالب مهم تاریخى، فقهى، فلسفى، مخصوصا بحث خلافت بوده و مباحث مطرحشده در آن بهنحوى است که با استدلال به آیات و احادیث شریفه و ادله قطعیه و مطالب مبرهن و متن سلیس قابل درک براى عامه مردم، حتى کسى که عقیده و تلاشى در فهم حقایق نداشته، مىباشد. مناظره در محضر ملکشاه و جمعى از رؤسا، نویسندگان و منشیان، در ماه شعبان با شرایط خاصى بین 10 نفر از علماى اهل سنت و 10 نفر از علمای شیعه با ظرفیت اعلم علماى اهل سنت، یعنى شیخ عباسى و عالم بزرگ شیعه حسین بن على علوى در موضوعات زیر صورت گرفت: عدالت و تکفیر صحابه، سب و لعن خلفا و على(ع)، جمعآورى قرآن، خلافت بعد رسول اکرم(ص)، تحریف قرآن، صفات الهى، جبر و تفویض، نبوت، سقیفه، مسئله امامت بعد از على(ع)، غیبت و... و نتیجه مناظره منجر به گرویدن ملکشاه و جمع کثیرى از اطرافیان و مردم به فرقه حقه شیعه شد.
این اثر، توسط مؤسسه اسلامی ترجمه، به فارسی روان و سلیس، ترجمه گردیده است. مترجم، ضمن رعایت اصل امانت در ترجمه، ترجمهای شیوا و رسا از کتاب، ارائه نموده است. برای آشنایی با نوع ترجمه، به بخشی از متن عربی، بههمراه ترجمه فارسی آن، اشاره میگردد: «أن الملکشاه لم یکن رجلا متعصبا أعمى، یقلد الآباء و الأجداد عن عصبیة و عمى، بل کان شابا متفتحا محبا للعلم و العلماء و کان فی نفس الوقت ولعا باللهو و الصید و القنص.
أما وزیره (نظامالملک) فقد کان رجلا حکیما فاضلا زاهدا عازفا عن الدنیا، قوی الإرادة، یحب الخیر و أهله، یتحرى الحقیقة دائما و کان یحب أهل بیت النبی حبا جما کثیرا و قد أسس المدرسة النظامیة فی بغداد و جعل لأهل العلم رواتب شهریة و کان یحنو على الفقراء و المساکین».
«ملکشاه، مردی متعصب و خودکامه و بیتدبیر نبود که با تعصب و کورکورانه از نیاکان خویش، پیروی و تقلید کند، بلکه جوانی پژوهشگر و موفق و نیز دوستدار دانش و دانشپژوهان بود؛ البته با وجود این حالات، بسیار به دنبال خوشگذارنی و شکار نیز بود. از سویی وزیرش نظامالملک، مردی حکیم، اهل فضل، وارسته از دنیا، پراراده، دوستدار کارهای نیک و افراد اهل خیر و در جستجوی واقعیتها بود و خاندان پیامبر(ص) را نیز بسیار دوست میداشت. وی مدرسه نظامیه را در بغداد بنیان نهاد و برای دانشپژوهان نیز حقوقی ماهانه مقرر کرد. وی فقیران و مسکینان را نیز مورد محبت خویش قرار میداد».
