تاریخ طبرستان

فرهنگ فارسی

کتابی است در تاریخ طبرستان تالیف ابن اسفندیار این کتاب با نامه تنسر آغاز و بدومین سلسله باوندیه ختم میگردد . متن کتاب در دو جلد در تهران بطبع رسیده و ترجمه انگلیسی آن نیز توسط ادواردبرون منتشرشده. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران: تالیف ظهیرالدین مرعشی که بسال ۸۸۱ ه. ق در تاریخ نواحی مذکور تالیف شده و بطبع رسیده است.

دانشنامه عمومی

تاریخ طبرستان (کتاب). تاریخ طبرستان کتابی تاریخی اثر ابن اسفندیار است که در حدود ۶۱۳ قمری تألیف شده است. موضوع آن در مورد تاریخ طبرستان از ایام قدیم و بنیاد عمارت شهرها و خصایص و عجایب آن دیار، و ذکر ملوک و اکابر و علما و اهل نجوم و حکما و شعرای محلی است. این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است و در موضوع خود معتبر است و مطالبی دربردارد که در جای دیگر نمی توان یافت. نثر آن جز در مقدمه از نمونه های دلپذیر انشاء فارسی است. نامه تنسر در این کتاب مندرج است. تمام نسخه های موجود آن در برگیرندهٔ وقایع تا سال ۷۶۰ قمری است و تقریباً حوادث ۱۵۰ سالهٔ بعد از تألیف توسط اولیاءالله آملی بدان افزوده شده است. نسخهٔ کامل این کتاب به اهتمام عباس اقبال در سال ۱۳۲۰ در دو جلد منتشر شد.

دانشنامه آزاد فارسی

تاریخ طَبَرستان
کتابی به فارسی در تاریخ طبرستان (مازندران ) نوشته ابن اسفندیار. مولف این کتاب را در حدود ۶۱۳ق و در سه بخش تاریخ طبرستان ، تاریخ آل زیار و آل بویه ، و تاریخ آل باوند تألیف کرده است. به نظر می رسد بخش میانی اثر ازبین رفته است و گویا برای ترمیم این افتادگی ها مطالبی را بدان افزوده اند و افزون بر آن رویدادهای کتاب را تا ۷۵۰ق پی گرفته اند. نثر کتاب فنی و در پاره ای موارد به تکلّف و تصنّع نزدیک است. عبارات ، اشعار و امثال عربی نیز در آن فراوان دیده می شود. تاریخ طبرستان منبعی معتبر در تاریخ دودمان های حکومتگر طبرستان و گیلان بوده و مطالب ارزنده ای نیز دربارۀ تاریخ ایران پیش از اسلام به ویژه دورۀ ساسانی دارد. این اثر به تصحیح عباس اقبال آشتیانی به چاپ رسید. ادوارد براون نیز تلخیصی از آن را به انگلیسی ترجمه کرده است (۱۹۰۵).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تاریخ طبرستان، کتابی به فارسی است درباره طبرستان، تألیف بهاءالدین محمد بن حسن بن اسفندیار کاتب، معروف به ابن اسفندیار، که در قرن هفتم می زیسته است.
از زندگی مؤلف، بیش از آنچه از متن کتاب به دست می آید، دانسته نیست.
محل تولد ابن اسفندیار
احتمالاً خاستگاه وی آمل بوده است.
ابن اسفندیار کاتب و سفیر دربار حسام الدوله
وی از نزدیکان حسام الدوله اردشیر باوند (حک: ۵۶۸ ـ ۶۰۲) و پسرش، شمس الملوک رستم (مقتول در ۶۰۶)، بوده و ظاهراً کاتب و سفیر دربار حسام الدوله نیز بوده است.
به گفته ابن اسفندیار ملک اردشیر، وی را برای کار مهمی به قلعه کوزا فرستاده بود.
سفرهای بسیار ابن اسفندیار
...
[ویکی نور] تاریخ طبرستان نوشته ابن اسفندیار، بهاء الدین محمد بن حسن بن اسفندیار، کاتب (زنده در 613ق)، تاریخ نگار ایرانیِ اواخر سده 6 و اوایل سده 7ق، است. موضوع این کتاب تاریخ و وقایع طبرستان و مازندران و یاد سرگذشت شاهان و سادات مرعشی و نام ها و لقب های آنان و نیز شگفتی ها و ویژگی های این سرزمین است.
زبان نسخه اصلی کتاب فارسی است؛ اما نسخه حاضر در برنامه برگردان آن به عربی است و توسط آقای احمد محمد نادی تهیه شده است.
درباره زمان تألیف این اثر باید گفت که ابن اسفندیار در 603ق.به نگارش تاریخ خود مشغول بوده است، چه در یک جای آن اشاره می کند که در این زمان، 400 سال از شهادت امام رضا(ع) (203ق.) می گذرد. البته تاریخ یاد شده با توجه به سال شروع تألیف کتاب (پس از آمدن مؤلف به ری در 606ق) تقریبی می نماید.
اثر ابن اسفندیار قدیمی ترین کتاب در تاریخ طبرستان است و از این جهت دارای اهمیت ویژه ای است. انشای آن بسیار فصیح است؛ ولی مؤلف در استعمال لغات عربی افراط ورزیده است. بخش های نخستین این کتاب حاوی مطالب افسانه ای است؛ ولی در مورد طبرستان پس از اسلام، اطلاعات تاریخی و جغرافیایی آن ارزشمند و مستند است، به ویژه آگاهی های بسیاری در مورد افراد مشهور محلی و شاعرانی که به زبان طبری شعر سروده اند. در آن به دست داده شده است.
این کتاب در 4 «قسم»(جزء) نگاشته شده است. در نسخه حاضر تنها قسم(جزء) اول و دوم این اثر منعکس شده است. قسم اول داری چهار باب است: