ابن ابی اصیبعه

لغت نامه دهخدا

ابن ابی اصیبعه. [ اِ ن ُ اَ اُ ص َ ب ِ ع َ ] ( اِخ ) موفق الدین ابوالعباس احمدبن قاسم بن خلیفه سعدی خزرجی طبیب ( 600-668 هَ.ق. ).جد او در سال 596 به دمشق آمده و موفق الدین در این شهر متولد شده است. قسمتی از شرح حال او از آنچه در ضمن تراجم معاصرین خود گفته استفاده میشود. خاندان اوخاندانی طبی بوده و از آنروی بدین علم طبعاً رغبت داشته و بوسیله پدر و عم با اطبای بزرگ مراوده و آمیزش کرده و در آغاز نزد یعقوب بن صقلاب در دمشق به آموختن طب شروع و همراه او در عسکر معظم ببود و از دانش وی بهره ها برد آنگاه در دمشق متوطن گشت و از ابن دخوار تعلیم گرفت و بخدمت بیمارستان بزرگ دمشق منصوب و سپس معلم طب شد و در زمان غیرمعلومی از دمشق به مصر مهاجرت کرد و به سمت کحالی بیمارستان ناصری منتخب گشت. و پس از آن طبیب مخصوص امیر عزالدین ایدمر گردیده به شام رفت و بدانجا درگذشت. از اطبای معروف آن زمان عبداللطیف و ابن بیطار است که ابن ابی اصیبعه با آنها مصاحبت داشته و علم نباتات را از ابن بیطار فراگرفته است. ابن ابی اصیبعه را کتابی در تاریخ اطباست موسوم به عیون الانباء فی طبقات الاطباء و آن را به نام وزیر ابوالحسن بن غزال سامری تألیف کرده مشتمل بر پانزده فصل و علاوه بر اطبای یونان و ملل دیگر ترجمه احوال چهارصد طبیب عربی یا آنان که علم طب به زبان عربی نوشته اند کرده است و این کتاب بهترین ِ تراجم اطباست.
ابن ابی اصیبعه. [ اِ ن ُ اَ اُ ص َ ب ِ ع َ ] ( اِخ ) رشیدالدین علی بن خلیفةبن یونس بن ابی القاسم خزرجی. او در سال 616 هَ.ق. به سن 37 سالگی درگذشته است. بفارسی شعر میگفته و خرقه تصوف ازصدرالدین حویه پوشیده. در ادب و حکمت و طب و ریاضیات و موسیقی استاد بوده. ( وافی بالوفیات از روضات ).

فرهنگ فارسی

( و . م . ف . دمشق ۶٠٠ ه ق . / ۱۲٠۳ م . - ف . صرخه ۶۶۸ ه ق . / ۱۲۶۹ م . ) او در علم طب متبحر بود و این علم را از پدرش که طبیب چشم و کحال بود آموخت. سپس در بیمارستان ناصری قاهره به تکمیل معلومات خود پرداخت . از او کتابی بجا مانده بنام [ عیون الانبائ فی طبقات- الاطبائ ] که در آن از معروفترین دانشمندان طب نام برده و شرحی از عقاید و نظرات آنان را نیز نقل کرده است و آن بطبع رسیده .
در ادب و حکمت و طب و ریاضیات و موسیقی استاد بود

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] «ابن ابی اصیبعه، موفق الدین ابوالعباس احمد بن قاسم سعدی خزرجی» (ح ۵۹۵- ۶۶۸ ق) مشهورترین پزشک خاندان ابی اصیبعه است.
جد او، خلیفه بن یونس ، از نزدیکان صلاح الدین ایوبی به شمار می رفت. دو پسر خلیفه بن یونس، قاسم و علی، از پزشکان معروف بیمارستان ناصری و نیز سالیان دراز در خدمت شاهان و امرای ایوبی بودند. احمد در دمشق زاده شد و پرورش یافت. وی پس از فراگرفتن ادبیات و مقدمات پزشکی و کحالی ، نزد پدر و عمویش، در بیمارستان نوری دمشق نزد رضی الدین رحبی، ابن بیطار و عبدالرحیم بن علی دخوار به آموختن پزشکی پرداخت. سال های آموزش ابن ابی اصیبعه نزد ابن بیطار و دخوار از دوران های خوش زندگانی وی بوده است. وی با ابن بیطار در مناطق پیرامون دمشق به جست وجوی گیاهان طبی می پرداخت و از او در گیاه شناسی نیز بسیار آموخت. ابن ابی اصیبعه خوش قریحه و باهوش بود و به زودی در شناخت و درمان بیماری ها مهارت یافت و در همان بیمارستان به کار و نیز تدریس پرشکی مشغول شد. عمران بن صدقه ، همکار وی در بیمارستان نوری، کتابخانه ای بزرگ از آثار پزشکی داشت و چنین می نماید که ابن ابی اصیبعه از آن کتابخانه به ویژه در تالیف کتاب « عیون الانباء فی طبقات الاطباء » استفاده بسیار کرده است.
طبابت و تدریس
وی در ۶۳۱ ق به قاهره رفت و در بیمارستان ناصری به طبابت و تدریس مشغول گشت. همکار نامدار وی در آنجا، سدیدالدین بن ابی البیان اسرائیلی بود که ابن ابی اصیبعه از دانش او در داروسازی استفاده می کرد و در گردآوری مطالب کتاب اقرابادین به وی یاری می رساند. در ۶۳۲ ق به بیمارستان نوری دمشق بازگشت و در ۶۳۴ ق به عنوان پزشک مخصوص امیر عزالدین ایدمور بن علی، به صفد رفت و ۳۴ سال بقیه عمر خود را در آنجا به کارهای درمانی و تالیف کتب گذراند و در همان جا درگذشت. از شاگردان معروف او، امین الدوله ابوالفرج بن القف است. یادگار مهم ابن ابی اصیبعه، «عیون الانباء فی طبقات الاطباء» است که عمده ترین منبع آگاهی ما از تاریخ طب اسلامی تا روزگار اوست.
تالیفات
علاوه بر اثر مذکور، وی آثار دیگری نیز داشته که از آن ها در عیون و برخی منابع دیگر نام برده شده، ولی بعدها از میان رفته اند. از این جمله اند: ۱- حکایات الاطباء فی علاجات الادواء . ۲- اصابات المنجمین . ۳- التجارب و الفوائد و معالم الامم.
منبع
...