دانشنامه اسلامی
بحث وجود داشتن یا نداشتن جنّ و چگونگی آن ، از قدیم میان دانشمندان مسلمان مطرح بوده است .
برخی از عالمان مسلمان ، اعتقاد به وجود جنّ را اجماع مذاهب و فرق اسلامی دانسته اند و حتی برخی ادعا کرده اند که همه پیروان و تصدیق کنندگان انبیا نیز به وجود داشتن جنّ اعتراف دارند.
برخی اشعریان ، فلاسفه و قَدَ ریه و معتزلیان نخستین را منکران وجود جنّ دانسته اند، اما از هیچ کس نامی نبرده و سخنی دالّ بر انکار جنّ از آنان نقل نکرده اند، جز اینکه شهرستانی نَظّام بصری را منکر وجود جنّ معرفی کرده و فخررازی ابوالبرکات بغدادی را در این باره متوقف ، یعنی بی نظر، دانسته است .
ابوحیان توحیدی نیز از ثابت بن قرّه نقل کرده است که منشأ خرافات ، عجایب دریا که مسافران کشتی گزارش می کرده اند و سحر و عشق و جنّ است .
اشعری نیز، بدون ذکر نام افراد معین ، گفته است که برخی معتقدند در دنیا جنّ و شیطانی وجود ندارد.
← نظر ابن حزم درباه وجود جن
در باره مجرد یا جسمانی بودن جنّ، و به طور کلی ماهیت جنّ، نیز میان متکلمان و فیلسوفان مسلمان اختلاف هست .
فخررازی آرای فلاسفه و متکلمان را در باره ماهیت جنّ به دو دسته تقسیم کرده است : گروهی که جنّ را جسم نمی دانند، بلکه آن را جوهر قائم به نفس خویش و موجودی مجرّد می دانند و مجرّد بودن جنّیان را مانع علم آنها به اخبار و مانع قدرت آنها بر انجام دادن کارهای خارق العاده تلقی نمی کنند و گروهی که جنّ را جسم می دانند، اما با هم اختلاف نظر دارند.
عده ای از آنان ، جنّ را جسم لطیف یا عِلْوی و عده ای دیگر، آن را جسم کثیف یا سفلی به شمار آورده اند.
از عبارات فیلسوفان و متکلمان بر می آید که گروه اول ، میان جنّ و ملک و شیطان تفاوت جوهری قائل نیستند و هر سه را از حیث جوهر یکی می دانند؛ با این بیان که اگر پاک و نورانی و نیک خواه باشند، ملائکه اند و همانهایند که «صالحان جنّ» نامیده می شوند و اگر ناپاک و تیره و شرور باشند، شیاطین اند.
← نظر فارابی در باره ماهیت جن
یکی از سؤالات کلامی در باره جنّ این بوده است که آیا انسانها می توانند جنّیان را به خدمت گیرند و به واسطه آن ها از امور غیبی آگاه شوند؟ نظّام بصری و بیش تر معتزله و اصحاب کلام آن را ممکن نمی دانسته اند، زیرا در این صورت معجزه داشتن پیامبران بی ثمر می شود، چون از جمله معجزات آنان خبر دادن از امور غیبی و انجام دادن برخی کارهای خارق عادت بوده است .
در برابر، برخی دیگر این امر را ناممکن نمی دانسته اند.
جنّیان اصحاب پیامبر
...
