عقیل بن ابی طالب

دانشنامه عمومی

عقیل بن ابی طالب ( نام کامل به عربی: عقیل بن أبی طالب بن عبد المطلب الهاشمی القُرشی ) در سال ۵۸۱ میلادی در مکه زاده شد. عقیل دومین فرزند ابوطالب بود. وقتی محمّد و عبّاس به نزد ابوطالب رفتند تا تربیت فرزندانش را به عهده بگیرند، محمّد تربیت علی و عبّاس تربیت جعفر را بر عهده گرفت. عقیل صاحب پنج پسر به نام های مسلم بن عقیل، محمّد بن عقیل، یزید بن عقیل، عیسی بن عقیل، حسن بن عقیل و یک دختر به نام رمله بنت عقیل بود. عقیل پس از صلح حدیبیه اسلام آورد و در نبرد موته شرکت جست. عقیل بیست سال از علی بن ابی طالب بزرگ تر بود و او به محمد بن عبدالله پیشنهاد کرد که با ام حبیبه ازدواج کند.
بر اساس روایت بحارالانوار، یک بار عقیل از برادرش علی که خلیفه بود خواست سهم بیشتری از بیت المال به او بدهد. علی آتشی را گرفت و به او نزدیک کرد و گفت: «عقیل، تو تاب این آتش اندک نداری، من آتش دوزخ چگونه تاب بیاورم؟»
عقیل بن ابی طالب، فرزند ابوطالب و فاطمه بنت اسد و از تبار بنی هاشم به شمار می آید. ابوطالب دارای چهار پسر به ترتیب به نام های طالب، عقیل، جعفر و علی بود که فاصله سنی هر یک ده سال بود؛ بنابراین عقیل بیست سال از علی بزرگ تر بوده است. گویند عقیل در نزد ابوطالب بسیار محبوب بود و از این رو محمد نیز به وی علاقه داشت.
عقیل و عباس بن عبدالمطلب با اکراه و اجبار قریش در جنگ بدر شرکت کردند و هر دو به دست مسلمانان اسیر شدند و چون خود چیزی نداشت، با فدیه عباس بن عبدالمطلب آزاد شد و به مکه بازگشت. عقیل قبل از صلح حدیبیه با میل خود به مدینه هجرت کرد و در جنگ موته و حنین شرکت کرد و از خود استقامت فوق العاده نشان داد.
وی آگاهی گسترده ای از قبایل عرب و تاریخ و وقایع گذشته آنان داشت و به علم انساب مسلط بود. به هنگام اقامت علی در کوفه به آن شهر سفر کرد؛ ولی به علت کهولت سن در هیچ یک از جنگ های جمل، صفین و نهروان شرکت نکرد. گویند عقیل در اواخر عمر نابینا شد و در سال پنجاه هجری در مدینه درگذشت و در داخل خانه خود، که در کنار بقیع قرار داشت به خاک سپرده شد.

دانشنامه آزاد فارسی

عَقیلِ بن اَبی طالِب (۴۳ قبل از ه‍جرت ـ ح ۵۰ق)
پسرعمو و صحابی پیامبر اسلام (ص)، برادر امام علی (ع). عقیل پیش از صلح حُدَیبیه (۶ق) اسلام آورد و در سال ۸ق به مدینه هجرت کرد و در جنگ مؤته حضور یافت و چون بازگشت بیمار شد. ظاهراً به علت همین بیماری در غزوه های مهم بعدی حضور نداشت ، اما گفته اند عقیل از معدود کسانی بود که در حُنین با پیغمبر (ص ) ماند و پایداری کرد. در خلافت امیرالمؤمنین (ع ) به سبب تنگدستی شدید، از آن حضرت درخواست کمک از بیت المال کرد که داستان آن معروف است، و چون از کمک امیرالمؤمنین (ع ) ناامید شد، نزد معاویه ، که خالۀ معاویه همسر او بود، رفت و پس از گرفتن ۵۰هزار درهم از وی بازگشت . بسیار حاضر جواب بود و با نیش و کنایه دشمن را وادار به سکوت می کرد. آگاه ترین مردم به انساب و ایام قریش بود. سال وفات عقیل معلوم نیست ، اما مسلم است که پس از عمری طولانی در خلافت معاویه درگذشته است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] آلِ ابی طالِب، عنوان خاندان ابوطالب بن عبدالمطّلب بن هاشم بن عبدمناف (د ح۶۱۹م) عموی پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) و بزرگ ترین پشتیبان او تا دم مرگ می باشد. یکی از شخصیت های این خاندان ابویزید عقیل بن ابی طالب است.
ابویزید عَقیل بن ابی طالب: (د ۶۰ق/۶۸۰م)، عالم به انساب قریش و عرب و یکی از چهار داور مشهور عرب و راوی حدیث.
ابن اثیر، عزالدین، اسدالغابة، ج۳، ص۴۲۳-۴۲۴، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۴۲ش.
فرزندان وی بدین شرحند: یزید، سعید، جعفر اکبر، ابوسعید احوب، مسلم، عبدالله اکبر، عبدالرّحمن، عبدالله اصغر، علی، جعفر، اصغر، حمزه، عثمان، محمد، عبیدالله، ام هانی، رمله، اسماء، فاطمه، ام قاسم، زینب و ام نعمان.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۴۲، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر.
۱. ↑ ابن اثیر، عزالدین، اسدالغابة، ج۳، ص۴۲۳-۴۲۴، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۴۲ش.
...
[ویکی شیعه] عقیل بن ابی طالب از صحابه پیامبر(ص)، برادر امیرالمؤمنین(ع) و پدر مسلم بود. وی از نسب شناسان بزرگ قریش و شخصی حاضر جواب بود.
ضحاک بن قیس فهری، پس از واقعه حکمیت و تفرقه یاران امیر مؤمنان(ع)، از طرف معاویه با لشکری بین سه تا چهار هزار نفر به غارت و کشتار در شهرها و روستاها و اخذ اموال حاجیان پرداخت و بعضی از حجاج را کشت، و چون حضرت(ع) از کوفیان خواست که به مقابله و دفاع برخیزند سستی نمودند. چون خبر این واقعه به عقیل رسید، نامه ­ای به برادرش نوشت، که قسمتی از آن چنین است:
[ویکی اهل البیت] کلید واژه: یاران امام علی علیه السلام، پیشگویی کردن عقیل، عقیل،
عقیل بن ابی طالب، برادر حضرت امیرالمومنین علیه السلام است، کُنْیَت او ابویزید است. گویند ده سال از برادرش طالب کوچکتر بوده و جعفر ده سال از عقیل و امیرالمؤمنین علیه السلام ده سال از جعفر و جناب ابوطالب در میان اولاد خود عقیل را افزون دوست می داشت ولهذا حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم در حق عقیل فرمود: «اِنی لاَُحبُّهُ حبَّینِ حبّا لَهُ وَحُبّا لِحُبِّ اَبی طالبٍ لَهُ».
گویند در میان عرب مانند عقیل در علم نسب نبود از برای او وِ ساده ای در مسجد حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم می گستردند، می آمد بر روی آن نماز می خواند، پس مردم نزد او جمع می گشتند و در علم نسب و ایام عرب از او استفاده می کردند و در آن وقت چشمان او نابینا شده بود و عقیل مبغوض مردم بود به جهت این که از نیک و بد ایشان آگهی داشت. و عقیل در حُسن جواب معروف بود، وقتی بر معاویه وارد شد معاویه امر کرد کرسی ها نصب کردند و جلساء خود را حاضر کرد. چون عقیل وارد شد، پرسید که خبر ده مرا از لشکر من و لشکر برادرت؟
فرمود: گذشتم بر لشکر برادرم، دیدم شب و روز آن ها مثل شب و روز ایام پیغمبر است لکن پیغمبر در میان ایشان نیست، ندیدم احدی از ایشان را مگر مشغول به نماز و عبادت؛ و چون به لشکر تو گذشتم دیدم استقبال کردند مرا جمعی از منافقین که می خواستند رم دهند شتر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم را در شب عَقَبَه.
پس پرسید کیست که در طرف راست تو نشسته ای معاویه؟ گفت: عمروعاص؛ گفت: این همان است که شش نفر در او مخاصمت کردند و هر کدام او را دعوی دار بودند؛ آخرالامر جزار قریش یعنی شتر کش قریش که عاص بن وائل باشد بر همه غلبه کرد و او را پسر خود گرفت. دیگری کیست؟
گفت: ضحاک بن قیس؛ عقیل گفت: او همان کس است که پدرش تکه و نر بزها را کرایه می داد برای جهانیدن به ماده ها؛ دیگری چه کس است؟ گفت: ابوموسی اشعری؛ گفت: او ابن السراقه است. معاویه چون دید ندیمان جُلساء او بی کیف شدند خواست ایشان را به دماغ آورد پرسید یا ابایزید! در حق من چه می گوئی؟ گفت: این سؤال را مکن؟! گفت: البته باید جواب دهی. گفت: حمامه را می شناسی، گفت: حمامه کیست؟ عقیل گفت: تو را خبر دادم این را گفت و برفت؛ معاویه نسابه را طلبید و احوال حمامه را پرسید، گفت: در امانم؟ گفت: بلی، آن مرد نسابه گفت: حمامه جده تو مادر ابوسفیان است که در جاهلیت از زَوانی معروفه و صاحب رایت بود.
قالَ مع اویةُ لِجُلَسائهِ: قَدْ ساوَیْتُکُمْ وَزِدْتُ عَلَیکُمْ فَلاتَغْضِبُوا؛ وَقالَ مُعاوِیةُ یَوْما وَ عندَهُ عمرُو بنُ الْعاصِ وَقدْ اَقبلَ عَقیلٌ لاََضْحَکَنَّکَ مِنْ عَقیلٍ فَلَمّا سَلَّمَ قالَ معاویةُ: مرْحبا بِرَجُلٍ عَمُّهُ اَبُولَهَبٍ فَقالَ عَقیلٌ: وَاَهْلا بِمَنْ عَمَّتُهُ حَمّالَةُ الْحَطَب فی جیدِها حَبْلٌ مِنْ مسدٍ؛ قالَ معاویةُ: یا اَبایَزیدُ! ماظَنُّکَ بِعَمِّکَ اَبی لَهَبٍ؟ قالَ: اِذا دَخَلْتَ النّارَ فَخُذْ علی یسارِک تجِدْهُ مُفْتَرِشا عَمَّتَک حَمّالَةَ الْحَطَبِ اَفَنا کِحٌ فِی النّار خَیْرٌ اَم مَنْکُوحٌ؟ قالَ: کِلا هُما شَرُّ وَاللّهِ!
گویند عقیل در اواخر عمر نابینا شد و در سال 50 قمری در سن 96 سالگی از دنیا رفت و در همان خانه ای که در نزدیکی بقیع داشت دفن شد. برخی هم اساساً در این که عقیل در مدینه درگذشته باشد، اظهار تردید کرده و نوشته اند که او در شام درگذشته است.