دانشنامه آزاد فارسی
نحوی و لغت شناس معروف ایرانی نژاد عرب. در بیضا، از محلات فارس، زاده شد. در بصره نزد عالمانی چون خلیل بن احمد تحصیل دین و شریعت کرد. چون در سخن دچار لغزشی شد، احساس ضعف کرد و از آن پس به آموختن صرف و نحو پرداخت. سیبویه خالق نحو سامان مند عربی است. اگرچه، بی تردید، اطلاعات قبلی و بحث های جدی دربارۀ زبان عربی زمینۀ اندیشه های جدید او بوده، لیکن در سنت اسلامی یا خارج از آن (مثلاً، یونانی و سریانی) هیچ مأخذی (جز احتمالاً زبان سانسکریت) برای کار طاقت فرسای او در شرح جامع عربی کلاسیک، موجود نبوده است. مشهورترین اثر او، الکتاب، که نخستین و معتبرترین کتاب در نحو عربی است، «قرآن دستور زبان» عربی خوانده شده است. سیبویه درسگاهی بنیاد نکرد، که علت آن ممکن است ملاحظات شخصی و یا کوتاهی عمر او بوده باشد. گفته اند، در مناظره ای با کسایی در حضور یحیی بن خالد برمکی شکست خورد، به ایران بازگشت و، به قولی در ساوه و به قول دیگر در شیراز، از اندوه درگذشت. مدفنی در محلۀ سنگ سیاه شیراز به او منسوب است. کار سیبویه چنان سترگ و استوار بود که تا به امروز همچنان بی تغییر و پایدار مانده است. سیبویه پیشوای توأماننحویان بصره و کوفه، دو مکتب متفاوت نحو، است.
