دانشنامه اسلامی
«انا مدینة العلم و علی بابها فمن اراد الحکمة فلیاتها من بابها» سال ها از بیان دلنشین و زیبای حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله وسلّم) گذشت ولی نه اشخاص توفیق استفاده از این علوم را داشته و نه شرایط زمان و مکان و حکومت ها اجازۀ بهره برداری از این اقیانونس عظیم و عمیق را داد. وجود و ظهور یازده امام بعد از وجود مقدس امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) لطفی بزرگ برای امتی که قدرشناس وجود نازنین، آن اولیاء الهی نبودند. بهترین موقعیت و شرایط یک نهضت و قیام بزرگ علمی در زمان امام باقر (علیه السّلام) به وقوع پیوست. در آن شرایطی شیعه مثل سال های پیش از آن حضرت در تنگنا نبود. و این موقعیت باعث شد تا آن امام به نشر و اشاعۀ حقایق و معارف الهی پرداختند و مشکلات علی را تشریح و جنبش علمی دامنه داری را به وجود آورد و مقدمات تاسیس یک دانشگاه بزرگ اسلامی را که در دوران امامت فرزند گرامیش امام صادق (علیه السّلام) به اوج رسید، پی ریزی شود. امام پنجم (علیه السّلام) در علم، زهد، عظمت و فضیلت سر آمد همۀ بزرگان بنی هاشم عصر خویش بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود.
لقب حضرت
لقب آن حضرت «باقر» است که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) به ایشان عطا فرمود و در مورد ایشان فرمودند: «یبقر العلم بقرا» «او می شکافد علم دین را شکافتنی» آن حضرت را باقر گفتند چرا که آن حضرت شکافندۀ علوم اولین و آخرین بود. این مقام علمی او باعث شده تا افراد زیادی برای سیراب شدن چشم های جوشان دانش و معارف او از نقاط دور به سوی او روانه شوند، به نحوی که روایت و راویان از او بسیار شدند. به قدری روایات و احادیث در زمینۀ مسائل و احکام اسلامی، تفسر، تاریخ اسلام و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن (علیه السّلام) و امام حسین (علیه السّلام) به جا نمانده بود.
ناقلین حدیث
جابر جعفی که از موثقین راویان و اعاظم ناقلین احادیث می باشد می گوید: «عندی خمسون الف حدیث، ما حدثت منها شیئا، کلها عن النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) من طریق اهل البیت. «نزد من پنجاه هزار حدیث موجود می باشد که من یکی از آن ها را هم بیان ننموده ام، همۀ آن احادیث از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) است از طریق اهل بیت علیهم السّلام». و محمد بن مسلم هم از حضرت امام باقر سی هزار حدیث روایت کرده است. کتب و مؤلفات دانشمندان و مورخان اهل تسنن مانند: طبری، بلاذری، سامرا، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی، و کتبی مانند: موطا مالک، سنن ابی داود، مسند ابی حنیفه، مسند مروزی، تفسیر نقاش، تفسیر زمخشری و ده ها کتاب دیگر که از مهم ترین کتب جهان تسنن است، پرواز سخنان پر مغز پیشوای پنجم است و همه جا جملۀ «قال محمد بن علی» و یا «قال محمد الباقر» به چشم می خورد.
سخن ابن حجر هیتمی
...
