دانشنامه اسلامی
دو کلی به لحاظ صدق و عدم صدق آنها بر یکدیگر چهار قسم است: ۱. متساویان یا کلی های متساوی: آنها عبارتند از: آن دو کلی که تمام افراد و مصادیقِ آن دو مشترک اند و نسبت بین آنها تساوی است؛ یعنی صدق کلی از هر دو طرف هست؛ مانند انسان و ناطق که هر انسانی ناطق و هر ناطقی انسان است. ۲. متباینان یا کلی های متباین، عبارت اند از: آن دو کلی که بین شان جدایی کلی است؛ یعنی هیچ یک از افراد و مصادیق یکی از آن دو کلی بر مصادیق و افراد دیگری صادق و منطبق نباشد؛ در این صورت، نسبت بین آن دو کلی، تباین کلی خواهد بود؛ مانند درخت و سنگ که هیچ درختی سنگ نیست و هیچ سنگی درخت نیست. ۳. اعم و اخص مطلق عبارت است از: دو کلی که یکی از آن دو، عام مطلق و دیگری خاص مطلق است و صدق کلی از یک طرف است یا دو کلی که یکی از آنها بر همه افراد دیگری صادق است و دیگری فقط بر بخشی از افراد اولی صدق می کند؛ مانند انسان و حیوان که هر انسانی حیوان است و بعضی از حیوان ها انسان اند. ۴. اعم و اخص من وجه، عبارت است از: دو کلی که هر یک از آن دو از یک نظر عام و از نظر دیگر خاص اند و هیچ یک بر همه افراد دیگری صادق نیست و فقط بر بعضی صدق می کند و نسبت شان عموم و خصوص من وجه است؛ مانند سفید، نسبت به حیوان که بعضی از حیوان ها سفید و بعضی از سفید ها هم حیوان اند و برخی سفیدها نیز حیوان نیستند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:(۱) مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.(۲) شیرازی، قطب الدین، درة التاج (منطق).(۳) تفتازانی، عبدالله بن شهاب الدین، الحاشیة علی تهذیب المنطق.(۴) مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۵۲.
...
