دانشنامه اسلامی
جامعه شناسی از مباحث حائز اهمیت و پایه بسیاری از تحولات مهم اجتماعی در غرب و شرق است. امروزه اگر جهان را قدرتمندان اداره می کنند و در این امر توفیق نیز یافته اند بخش عمده ای از موفقیت آنها مرهون بهره گیری از اصول و معیارهای مبتنی بر جامعه شناسی است. در حقیقت جامعه شناسی است که نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ملت ها را در مهار دارد. اینکه ما خود به راهی می رویم و از آن خشنودیم، همیشه دلیل درستی آن راه نیست. این واکنش را نیز جامعه شناسی به ما آموخته است. ما به شیوه های جامعه پذیر (Socialization) این گونه تربیت شده ایم که گام پیش نهیم و روش خود را بپذیریم و آن را بهترین روش بدانیم. تلقین و تقلید دو ابزار اصلی جامعه پذیری است. با تلقین، ناآگاهانه می آموزیم که راه ما صحیح ترین راه است و با تقلید از روش گذشتگان، می پذیریم که به یقین، گام هایمان به سوی هدفی است که باید باشد. حوزه های علمی با چندین هزار دانش پژوه، بر آن اند که دین را بشناسند و بشناسانند؛ بیاموزند و آموزش دهند. در این هر دو مرحله آموختن و آموزش دادن، مهم ترین مسائلی که باید شناخته شود، چند امر است: ۱. فراگیران چه موقعیت و توانایی هایی دارند؟۲. آنها باید چه اموری را بیاموزند؟ چگونه؟۳. آنها فرا گرفته های خود را به چه کسانی و چگونه باید منتقل کنند؟۴. عوامل پیشرفت و رکود آنها چیست؟۵. اداره امور آنان را چه کسانی و با چه شرایطی بر عهده دارند؟۶. مدیران تا چه میزان در اداره آن توانایند؟۷. دانش موختگان چگونه و با چه ابزاری می توانند بر افکار مخاطبان تاثیر نهند؟۸. عواملی که مانع از ارتباط گروه فراگیر و مخاطبان می شود، چیست؟ بدون یافتن پاسخ صحیح این هشت پرسش، نمی توان حتی یک گام موفقیت آمیز برداشت. جامعه شناسی، دانش ارتباطات و برخی از مباحث روان شناسی مهم ترین ابزار پاسخگویی به این پرسش هاست. برای برآورد مراتب ضعف یا قوّت حوزه های علوم دینی، باید اموری روشن شود که در این نوشتار بدان می پردازیم.
مهم ترین کارکرد حوزه های علوم دینی
مهم ترین هدف و کارکرد حوزه های علوم دینی «تبلیغ» است. در نظر سطحی «تبلیغ» اصطلاحی، همان سخنرانی برای ترویج دین است؛ اما حقیقت این است که تبلیغ پدیده ای بسیار پیچیده، فراگیر و بلکه رازناک است، به اعتقاد نویسنده تا زمانی که مبلّغ به دانش های مرتبط به حوزه تبلیغ همانند جامعه شناسی، روان شناسی تبلیغ و اصول ارتباطات آشنا نباشد، نه فقط در تبلیغ خود موفق نیست، سپردن مسئولیت تبلیغ به وی کاری نارواست. اگر بپذیریم که دانش ها شرط لازم تبلیغ است، باید پذیرفت که بدون آن، هر چه بیشتر تبلیغ کنیم، از هدف، دورتر می شویم. چون رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرموده است: آن که بدون دانش بخواهد کاری را سامان دهد، بیش از آنکه اصلاح کند، فساد بر جای می نهد.
کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ح۱۰۶.
این همه که بر شمردیم چگونه بدون دانش جامعه شناسی و مخاطب شناسی دست یافتنی است؟ اگر کارکردهای دانش جامعه شناسی و علوم دیگر مؤثر برای تبلیغ و حوزه تاثیر روشن شود، همه خواهند پذیرفت که بدون آن، پیمودن راه تبلیغ، خطاست. اینک به عنوان نمونه به پاره ای از کارکردهای دانش جامعه شناسی می پردازیم تا بدانیم که خود تا چه میزان توفیق تبلیغ صحیح یافته ایم.
← تاکید بر مردم شناسی
...
