دانشنامه اسلامی
بوعلی سینا، ضرورت اجتهاد را بر همین اساس بیان می کند و می گوید: چون اوضاع زمان متغیر است و پیوسته مسائل جدیدی در روابط اجتماعی و اقتصادی پیش می آید، از این رو، باید در هر عصر، افرادی بر اساس اجتهاد، پاسخ گوی نیازهای نو باشند.
ابن سینا، الشفا، الهیات، ص۵۶۶.
نیاز به اجتهاد در شریعت، و نقش مهم آن در رفع احتیاجات بشر، هر چند بر متفکران اسلامی در طول تاریخ فقه اسلامی پوشیده نبوده، ولی سرعت دگرگونی و شتاب تجدد، که در قرن اخیر به اوج خود رسیده، باعث گردید که بار دیگر نقش اجتهاد به صورت روشن تر، مورد توجه قرار گیرد و حتی برخی از نحله های فقهی که در گذشته، رغبتی بدان نشان نمی دادند، در صدد اصلاحِ شیوه ی فکریِ خود برآیند.
مراغی، محمدمصطفی، رساله الاسلام، اکتبر ۱۹۴۹.
از جمله ی دانشمندانی که نقش اجتهاد را در ارائه راه های نو و رفع نیازهای جدید به خوبی توضیح داده، علامه کاشف الغطا است. وی در این باره می نویسد:از مهم ترین موضوعات زنده ای که پیوند عمیق و تاثیر گسترده ای در فقه اسلامی دارد، اجتهاد است و این اهمیت از آن جا ناشی می شود که فقه اسلامی، زندگیِ سعادت بخش مردم و تنظیم روابط آنها را بر عهده دارد و به این هدف بدون اجتهاد نمی توان دست یافت.زیرا قوانین اسلامی، به زمان و مکان خاصی محدود نیست، و سراسر رفتار انسان ها، در تحت پوشش احکام الهی قرار دارد. از آنجا که اعمال و رفتار انسان ها غیرمحدود، و با گذشت زمان و در پهنه ی زمین و شرایط گوناگون، تجدد می یابد.و چه بسا هر عصر، مسائل جدیدی را به همراه می آورد، از این رو، آیا باید مردم در برابر این گونه مسائل تازه، متحیر باشند و به ملجئی که احکام الهی را بیان کند، دسترسی نداشته باشند که نتیجه ی آن، روی آوردن جامعه به قوانین بشری برای رفع نیازهای خود خواهد بود؟یا باید علمای دین، از حوادث نو، که در عرصه ی پرتحول زندگی بشر، رخ می دهد، استقبال کنند و به استنباط حکم الهی بپردازند، و فقه را در تمام زوایای زندگی عرضه دارند و به وسیله ی آن، درهای مشکلات را گشوده، و هدایت مردم را به عهده گیرند؟انجام این کار نه با توسل به زور و یا انقلاب، بلکه با اقناع و توجیه امکان پذیر است.
مراغی، محمدمصطفی، رساله الاسلام، سال اول، ص۲۳۹.
...
