دانشنامه اسلامی
«جَرْی » در لغت به معنای جریان داشتن و جاری شدن است
خواستگاه اصطلاح جری
این اصطلاح ، برگرفته از نصوص و روایاتی است که در زمینه همگانی و همیشگی بودن آیات قرآن وارد شده و تعبیر جَرْی ، در آن ها به کار رفته است .
جری در اصطلاح
اصطلاحِ جَرْی بدین معناست که گستره شمول قرآن از نظر انطباق بر مصادیق ، بسیار وسیع است و به موارد نزول آیات اختصاص ندارد، بلکه در هر موردی که با مورد نزول ، از نظر ملاک و مناط یکسان باشد، جاری می شود.
لذا بنیاد و پیشینه این اصطلاح را می توان حتی در این تعبیر مفسران و اصولیان شیعه و اهل سنّت یافت که عمومیت الفاظ را بر سبب خاص نزول آیه مقدم می دانند. . بر این اساس ، جَرْی ، همانند کاربرد متداول مَثَلها، منطبق ساختن آیه بر بعضی از مصادیق خارج از موردِ نزول است و به نظر می رسد ذکر عنوان های «انطباق »، یا «تطبیق » در کنار این اصطلاح ، به همین سبب باشد.
مراد از تطبیق
...
[ویکی شیعه] جَرْی و انطباق، اصطلاحی در تفسیر قرآن به معنای شمول موضوع آیه بر غیر مورد نزول آن و عدم انحصار به شخص یا اشخاصی است که آیه در مورد آنها نازل شده است؛ بلکه هر موردی را که در صفات و خصوصیات با مورد نزول آیه شریک باشد، در برمی گیرد.
جری به روان شدن آب و مانند آن، به وقوع پیوستن، به حرکت آمدن و به راه افتادن معنا شده است. این اصطلاح برگرفته از نصوص و روایاتی است که در زمینه همگانی و همیشگی بودن آیات قرآن وارده شده است. اصطلاح جری از نظر مفسران بدین معناست که گستره شمول قرآن از نظر انطباق بر مصادیق بسیار وسیع است و به موارد نزول آیات منحصر نیست؛ بلکه هر موردی که با مورد نزول آیه از نظر ملاک و مناط یکسان باشد را در برمی گیرد.
جری و انطباق به عنوان اصطلاحی قرآنی نخستین بار به طور صریح در تفسیر المیزان توسط سیدمحمدحسین طباطبایی بکار رفته است.
