دانشنامه اسلامی
ایمان در لغت به معنای تصدیق بوده اما در اصطلاح برخی آن را به تسلیم توأم با اطمینان خاطر و برخی دیگر آن را استقرار اعتقاد در قلب و بعضی تصدیق توأم با اطمینان خاطر تعریف کرده اند. در زمان نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) و در زمان سه خلیفه اولی صحبت خاصی در رابطه با ایمان و اینکه مرتکب کبیره آیا مومن است یا خیر، مطرح نبود.
رابطه ایمان و اسلام
به استناد آیه: «قالت الاعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا اسلمنا و لما یدخل الایمان فی قلوبکم و ان تطیعوا الله و رسوله لا یلتکم من اعمالکم شیئا ان الله غفور رحیم ؛ عرب های بادیه نشین گفتند: «ایمان آورده ایم» بگو: «شما ایمان نیاورده اید، ولی بگویید اسلام آورده ایم، اما هنوز ایمان وارد قلب شما نشده است! و اگر از خدا و رسولش اطاعت کنید، چیزی از پاداش کارهای شما را فروگذار نمی کند، خداوند، آمرزنده مهربان است.»لذا ایمان از اسلام یک درجه بالاتر و قویتر و خود ایمان دارای درجات خاص می باشد که در کتب حدیثی و عرفانی به صورت مفصل پرداخته شده است. ولی در زمان امیرالمومنین علی (علیه السلام)، جنگ صفین و تشکیل فرقه انحرافی خوارج، مساله ایمان و کفر با طرز افراط آمیزی از ناحیه آنها برای مردم و به صورت تفریطی برای خودشان مطرح شد. آنها اکثریت مسلمانان را (غیر از خوارج) کافر می دانستند. خوارج، مرتکب کبیره را کافر می دانستند و حکمیت را بر خلاف قرآن دانسته و ظاهر «ان الحکم الا لله» را گرفته و حکم به کبیره بودن حکمیت کرده و به حضرت علی (علیه السّلام) دستور توبه دادند و این مسئله باعث شد که فرقه های مختلف مسلمانان در رابطه با این سخن اظهار نظر کردند؛ عده ای موافق و عده ای مخالف پدید آمد تا جایی که گروهی، از اساس، مرتبه عمل را از ایمان متاخر کرده و به نام مرجئه معروف شدند و گفتند که عمل در اصل ایمان هیچ تاثیری ندارد.حال با این مقدمه باید دید که نظر ماتریدیان در رابطه با ایمان و کفر و ملاک آنها چیست؟
رابطه ایمان و کفر از دیدگاه ماتریدیه
ماتریدیان موضعی در حد وسط بین خوارج و مرجئه دارند. زیرا از یک طرف چون از پیروان ابوحنیفه هستند عمل را در ایمان دخیل ندانسته و از طرفی دیگر می گویند ایمان را نمی توان صرفا از مقوله علم و معرفت دانست و عمل هم دخیل است. زیرا اگر ایمان فقط از باب علم باشد اولا باید بسیاری از اهل کتاب که به رسالت پیامبر و دین او علم دارند مومن باشند حال اینکه همه ما به کفر آنها یقین داریم و ثانیا در شریعت و دین، ایمان متعلق تکلیف است و تکلیف به افعال اختیاری تعلق می گیرد در حالی که علم، بدون اختیار نیز حاصل می شود.
← تعریف ایمان از دیدگاه ماتریدیه
...
