دانشنامه اسلامی
شکی نیست که بخش اعظم آموزش های اخلاقی در نظام حوزه در قالب درس های اخلاق قراردارد که ما در این نوشتار از آن به عنوان آموزش های اخلاقی، گفتاری نام می بریم. همان گونه که یک نوشته و یا کتاب اخلاقی برای طالب علوم دینی باارزش و مورد توجه است و به همان گونه که اسوه های اخلاقی در حوزه برای حوزویان سودمند و الهام بخش هستند به مراتب فزون تر از آن، آموزش هایی وجود دارد که به عنوان درس اخلاق در حوزه مرسوم و معمول است.مقصود از درس های اخلاق نشست هایی است که در آن استادی فرزانه و وارسته بر کرسی وعظ و نصیحت قرار گرفته و طلاب همچون پروانگان به دور شمع وجودش گرد آمده و از انفاس قدسیه اش سود می جویند که بیشترین بهره های معنوی در حوزه های علوم اسلامی از همین جلسات و حلقه های (موعظه) نشات می گرفته است.
موعظه از دیدگاه قرآن
این شیوه آموزشی-تربیتی در حوزه نشات گرفته از تعلیمات قرآن کریم و سیره خاتم المرسلین و ائمه دین (صلوات الله علیهم اجمعین) است. قرآن مجید که کتاب انسان سازی است راه های گوناگونی را برای تربیت نفوس بشری بکار گرفته است که یکی از آن شیوه ها و روش ها روش موعظه و پند و اندرز است تا آنجا که خداوند گاهی خود را به عنوان پند دهنده معرفی کرده: «اِنَّ اللَّهَ یَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاِحْسانِ وَ اِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُون ؛
نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.
گذشته از قرآن کریم در کلمات رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و امیرالمومنین (علیه السّلام) و سایر ائمه دین (علیهم السّلام) نیز این مواعظ به چشم می خورد که نشانگر این معناست که آنان نیز برای تهذیب انسان ها به پیروی از قرآن از شیوه موعظه ای سود می جسته اند و بدین سان به پالایش جان رهروان می پرداخته اند و لذا می بینیم قسمت مهمی از سخنان رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را مواعظی تشکیل می دهد که در زمینه های مناسب ایراد شده است و همچنین بزرگ ترین بخش نهج البلاغه علی (علیه السّلام) را همین موعظه ها تشکیل می دهد به گونه ای که به گفته استاد شهید مطهری «از مجموع ۲۳۹ خطبه ۸۶ خطبه موعظه است و از مجموع ۷۹ نامه ۲۵ نامه تماما موعظه است و یا متضمن اندرز و موعظه.»
مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، ص۱۹۸.
...
