دانشنامه اسلامی
شیخ مفید ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان (م 413 ق).
حکومت های ستمگر بنی امیه و بنی عباس سعی فراوانی برای از بین بردن یاد و نام اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم داشتند و در این راه شخصیت های بزرگی از علمای شیعه را به زندان انداخته و در زیر شکنجه به شهادت رساندند تا شاید نور خدا را خاموش سازند، ولی علمای فداکار شیعه با مرکب سرخِ خون خود، سخنان آن امامان معصوم را به گوش جهانیان رساندند. شیخ مفید و بسیاری دیگر از علمای شیعه در مجالس خود روایات اهل بیت علیهم السلام را می خواندند و شاگردانشان، آنها را می نوشتند و نام آن راأمالی می گذاشتند، یعنی نوشته شده در جلسه ای که استاد در آن املا می گوید.
این کتاب در موضوعات اخلاقی، اعتقادی و تاریخ اسلام است که شیخ در طول هفت سال در ماه های رمضان و در 43 جلسه برای یاران خود املا کرده است. این کتاب از جمله منابع ارزشمند شیعه برای آگاهی از سخنان اهل بیت عصمت و طهارت است و برای دستیابی به سخنان آن بزرگواران در زمینه مسائل اخلاقی، عقیدتی و تاریخی اسلام، کتابی بس ارزشمند و قابل توجه است. کتاب مذکور، در طول هزار سال، پیوسته مورد توجه و عنایت علما و فقهای شیعه بوده است.
علامه مجلسی درباره این کتاب می فرماید: «ما به نسخه های بسیار قدیمی از این کتاب دست یافتیم که دلایل و قرائنی بر صحت و اعتبار آن وجود دارد».
شیوه امالی نویسی از رایج ترین شیوه های نقل روایات اهل بیت علیهم السلام در میان علماء اسلام بوده است؛ خصوصاً در آن زمان ها که نشر کتاب به راحتی این زمان نبوده است. شخصیت های فراوانی از بزرگان شیعه کتاب امالی دارند؛ مانندِ شیخ صدوق، شیخ طوسی، سید مرتضی علم الهدی، شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی، ابوعبدالله نیشابوری و...
شیوه أمالی نویسی از رائج ترین شیوه های نقل روایات اهل بیت علیهم السلام در میان علمای اسلام بوده است. خصوصا در آن زمان هایی که امکانات چاپ و نشر کتاب به راحتی این زمان نبوده است. اولین کتاب أمالی در تاریخ اسلام منسوب به حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد که آن را بر حضرت علی علیه السلام املاء فرمودند و توسط شیخ صدوق از امام جعفر صادق علیه السلام بخش هایی از آن به دست ما رسیده؛ اما نسخه اصلی این کتاب در دست امام زمان عجل الله تعالی فرجه می باشد. شخصیت های فراوانی از بزرگان شیعه نیز دارای کتاب أمالی می باشند مانند: 1- شیخ صدوق 2- شیخ مفید 3- شیخ طوسی 4- سید مرتضی علم الهدی 5- شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی 6- ابو عبد الله نیشابوری معروف به شیخ مفید 7- شیخ ابوبکر، احمد بن حسین بن احمد خزاعی 8- شریف، ابو محمد ناصر کبیر اطروش
1- نسخه ای در کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی که تاریخ نگارش آن 755 هجری، به خط علی بن حسن بن احمد بن ابراهیم بن مظاهر است.
