دانشنامه اسلامی
استصحاب کلی قسم سوم، استصحابی است که شک در بقای کلی در آن، ناشی از شک در تبادل افراد کلی باشد، مثل آن که شخص یقین دارد که، کلی انسان در ضمن یک فرد آن (زید) در خانه ای محقق گردیده است، سپس یقین می کند که زید از خانه بیرون آمده یعنی کلی در ضمن آن از بین رفته است ولی احتمال می دهد که فرد دیگری (عمرو) وارد خانه شده و کلی در ضمن آن محقق شده باشد؛ در این جا، کلی انسان استصحاب می شود. منشأ شک در این کلی این است که آیا فرد دیگری (عمرو) جایگزین فرد معلوم الارتفاع (زید) شده است یا نه.
صور متصور
در این استصحاب، پنج صورت متصور است:
← صورت اول
در مورد جریان یا عدم جریان استصحاب کلی قسم سوم، نسبت به صورت های دیگر، اختلاف است:۱. برخی معتقدند استصحاب کلی، مطلقا جاری می شود، چه در صورت «احتمال معیت» و چه در صورت «احتمال تأخر بلافصل»؛۲. برخی بر این باورند که استصحاب کلی مطلقا جاری نمی شود؛۳. گروهی، در مسئله تفصیل داده وگفته اند: در جایی که «احتمال معیت» باشد، استصحاب کلی جاری است، ولی در جایی که احتمال تأخر بدون فاصله» باشد، این استصحاب، در هیچ یک از دو قسم آن جاری نیست؛۴. برخی، هم چون مرحوم «شیخ انصاری» معتقدند در فرض اول (احتمال معیت)، استصحاب کلی جاری است و در فرض دوم (احتمال تأخر)، در صورت شک در مصادیق، مثل وجود کلی در ضمن زید یا عمرو، استصحاب کلی جاری نمی گردد، اما در صورت شک در مراتب، استصحاب کلی جاری می شود.
