دانشنامه اسلامی
ازهری در کودکی همراه خانواده اش به قاهره رفت و همان جا پرورش یافت. در آغاز، قرائت قرآن آموخت و کتاب های «العمدة» و «مختصر» ابوشجاع را فراگرفت و سپس وارد الأزهر شد و در آنجا به تکمیل دانش خویش و فراگیری علومی چون معانی و بیان، صرف و نحو، منطق و اصول فقه پرداخت و از استادانی چون یعیش مغربی، داوود مالکی، سنهوری، حصنی، شمنی و سخاوی دانش آموخت. اما بنا بر روایتی که ابن عماد نقل کرده است، وی در آغاز، خادم الأزهر بود و در 36 سالگی، در پی تحولی روحانی به تحصیل علم روی آورد. وی علت اصلی این حال را، ناسزای یکی از طلاب الأزهر می داند که سخت بر وی گران آمده بود. ازهری پس از فراگیری علم به تدریس پرداخت و دانش دوستان بسیاری به مجالس درس وی راه یافتند و نام او بر سر زبان ها افتاد. برخی او را هم پایه جلال الدین سیوطی و عبدالرحمان جامی شمرده اند و حتی از برخی جهات، برتر از آن دو دانسته اند.
ازهری در پایان عمر به سفر حج رفت و در بازگشت، در محلی به نام برکة الحاج، نزدیک قاهره، از دنیا رفت. وی در روزگار خود، از نحویان بزرگ بشمار می رفت و در منابع، از وی ستایش بسیار شده است. بااین همه، او نیز همچون دیگر نحویان آن عصر که سخن تازه ای نداشتند، به شرح یا تلخیص آثار دیگران می پرداخت؛ ازاین رو کتاب های وی همه در شرح آثار نحویان دیگر چون ابن مالک و ابن هشام است. شیوه وی در شرح آثار نحویان و استناد به منابع نحوی، مبتنی بر اختصار و ایجاز است؛ به گونه ای که این ایجاز، خود گاه مخل معنی و مایه ابهام شده است. ازاین رو برخی از منتقدان، وی را شارحی ناموفق دانسته و شروح او را سست و پرخلل شمرده اند. به علاوه در شناخت او از لغت و ادب عرب نیز تردید کرده اند و مثلا به شرح او بر قصیده «برده» خرده هایی گرفته اند.
2. التصریح بمضمون التوضیح یا التصریح فی شرح التوضیح (شرح مبسوطی است شامل سه هزار بیت بر کتاب «أوضح المسالک إلی ألفیة ابن مالک» از ابن هشام)؛
3. تمرین الطلاب فی صناعة الإعراب؛
4. الحواشی الأزهریة فی حل ألفاظ المقدمة الجزریة (شرح مقدمه ابن جزری در تجوید)؛
