دانشنامه اسلامی
کتاب، با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب، در چهار بخش و هر بخش در چندین فصل، ارائه شده است. نویسنده، پس از ذکر فضیلت شهرهای مکه و مدینه ، کیفیت بنای کعبه را توضیح داده و بعد از اشاره به جریان هبوط حضرت آدم علیه السّلام ، اخبار و روایات مربوط به فضیلت زیارت آرامگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را ذکر نموده است. در ادامه، احادیثی که پیرامون فضایل حج ، عمره و مناسک و ادعیه آنها (که از لحظه خروج از خانه و شهر تا اتمام مناسک و بازگشت به وطن را شامل می شود)، ذکر گردیده است. در پایان، به فضایل بیت المقدس و اهمیت زیارت قبر حضرت ابراهیم علیه السّلام اشاره شده است.
[ویکی حج] إثارة الترغیب والتشویق الی المساجد الثلاثة والبیت العتیق کتابی است نوشته شمس الدین محمد بن اسحاق خوارزمی (م.۸۲۷ق.) در بیان فضیلت ها، مناسک و آداب زیارت مکه، مدینه و بیت المقدس.
خوارزمی از دانشوران حنفی است که در فقه و نحو به فضیلت از او یاد شده است. از زمان ولادت او گزارشی در دست نیست؛ ولی با توجه به این که فاسی وفات وی را در حدود ۶۰ سالگی دانسته و سال وفات او ۸۲۷ق. است، می توان زمان تولدش را در حدود سال ۷۶۷ق. تخمین زد. علت انتساب او به خوارزم و نیز محل تولدش معلوم نیست؛ ولی روشن است که در مکه اقامت داشته است.
خوارزمی علوم عربی را از پدر همسرش، شمس الدین معروف به مُعید، فراگرفت و سال های بسیار به نیابت از او و پسرش، شهاب الدین احمد، به امامت مقام حنفی در مسجدالحرام مشغول بود. او برای کسب درآمد مدتی به هند مسافرت کرد و سپس به مکه بازگشت. از کارهای او در مکه، ترسیم نقشه مسجدالحرام و کعبه و راهنمایی زائران هندی و دیگران با این نقشه ها بوده است.
[ویکی فقه] اثاره الترغیب و التشویق (کتاب). نام کامل کتاب «اثارة الترغیب و التشوق الی المساجد الثلاثة و البیت العتیق»، اثر محمد بن اسحاق خوارزمی ، به زبان عربی با تصحیح مصطفی محمد حسین ذهبی، است ؛ و احادیث و اخبار مربوط به فضایل مسجد الحرام ، مسجد نبوی و بیت المقدس را در این کتاب جمع آوری کرده است.
کتاب، با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب، در چهار بخش و هر بخش در چندین فصل، ارائه شده است. نویسنده، پس از ذکر فضیلت شهرهای مکه و مدینه ، کیفیت بنای کعبه را توضیح داده و بعد از اشاره به جریان هبوط حضرت آدم علیه السّلام ، اخبار و روایات مربوط به فضیلت زیارت آرامگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را ذکر نموده است. در ادامه، احادیثی که پیرامون فضایل حج ، عمره و مناسک و ادعیه آنها (که از لحظه خروج از خانه و شهر تا اتمام مناسک و بازگشت به وطن را شامل می شود)، ذکر گردیده است. در پایان، به فضایل بیت المقدس و اهمیت زیارت قبر حضرت ابراهیم علیه السّلام اشاره شده است.
گزارش محتوا
۱. مقدمه مصحح، پس از شرح مختصری از زندگی نویسنده، به منابع و نحوه تصحیح کتاب اشاره کرده است. مقدمه مؤلف، به توضیح شیوه تدوین مطالب اختصاص یافته است. ۲. قسمت اول، در پنجاه و چهار فصل، احادیث ، آیات و حکایاتی را که به فضیلت و شرافت مکه اشاره دارند، ذکر کرده است.
إثارة الترغیب و التشویق، محمد بن اسحاق خوارزمی، ج ۱، ص۳۱.
منابعی را که نویسنده از آنها استفاده کرده است، می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد: ۱. آیاتی که به صورت صریح، به این مساجد اشاره کرده و یا طبق نظر مفسرین، مربوط به آنها می باشد؛ ۲. احادیث نبوی که مصدر اساسی کتاب را تشکیل داده که علاوه بر احادیث صحیح و حسن ، روایات غریب و ضعیف نیز در آنها به چشم می خورد. البته خود نویسنده در خاتمه به این نکته اشاره کرده است؛ ۳. اسرائیلیات که شامل اخباری از تورات ، تلمود و زبور می شود. فهرست احادیث ، آثار، اخبار ، اشعار ، اعلام ، اماکن و شهرهای مذکور در متن و فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده مصحح و نیز فهرست موضوعات، توسط مصحح، در آخر کتاب آمده است. پاورقی ها نیز از مصحح بوده که بیشتر به ذکر منابع و توضیح عبارات مشکل متن اختصاص یافته است.
