ابن قاسم عتقی. [ اِ ن ُ س ِ م ِ ع ُ ت َ ] ( اِخ ) ابوعبداﷲ عبدالرحمن بن قاسم بن خالدبن جنادة عتقی ، از غیر نژاد عرب ، از موالی زبیدبن حارث عتقی ، شاگرد مشهور مالک بن انس ، رئیس مذهب و مرجعمالکیان پس از او. مولد او به سال 128 یا 132 یا 133 هَ.ق. و وفات در مصر196 بوده. بیست سال ملازمت خدمت مالک کرد و مذهب مالکی را که تاکنون از همه مذاهب در مغرب رائجتر است او بمغرب برد. و بزرگترین کتاب مالکیان موسوم به المدونه از اوست و این کتاب جواب اسئله اسدبن فرات است و سحنون قاضی قیروان متوفی به سال 240 هَ.ق. آنگاه که بزیارت خانه رفت نسخه ای از آن کتاب بمغرب برد. شروح و حواشی بسیار بر این کتاب کرده اند. قبر ابن قاسم در ظاهر قرافةالصغری است.
