ابن فورک محمد بن حسن

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] «ابن فورَک، ابوبکر محمد بن حسن بن فورک انصاری اصفهانی» (د 406ق / 1015م)، متکلم، فقیه، مفسر، ادیب و واعظ اشعری شافعی بوده است. سمعانی در «الأنساب» فورک را به ضم «فاء» و فتح «راء» ضبط کرده و گفته است که فورک نام جد جماعتی است که به او منسوب هستند و «فورکی» خوانده می شوند. صاحب «تاج العروس» این نام را بر وزن «فَوفَل» ضبط کرده است.
ابن فورک در فقه پیرو مذهب شافعی بود و به همین جهت، «سبکی» شرح حال او را در «طبقات الشافعیة» آورده است، اما ابن قُطْلوبُغا در «تاریخ التراجم فی طبقات الحنفیة» (ص 62) او را از فقهای حنفیه شمرده است. شاید ذکر نام ابن فورک در طبقات حنفیان به سبب کتابی باشد که وی در شرح کتاب «العالم و المتعلّم» ابوحنیفه نوشته است.
ابن فورک تحصیلات خود را در اصفهان آغاز کرده است. از خود او نقل شده است که در اصفهان نزد فقیهی درس می خوانده است، روزی معنی حدیث «الحجر یمین اللّه فی الأرض» را از آن فقیه پرسید، وی نتوانست پاسخ درستی بدهد و ابن فورک ناچار از یکی از علمای کلام معنی این حدیث را پرسید و جواب قانع کننده ای دریافت داشت و ازآن پس، تصمیم به یاد گرفتن علم کلام گرفت. ابن فورک سال ها پس از این واقعه کتابی با عنوان «مشکل الحدیث» نوشت و حدیث مذکور را در آن تفسیر کرد.
«سبکی» می گوید: ابن فورک کلام اشعری را در عراق از ابوالحسن باهِلی فراگرفته است. ابن فورک با باقلانی و ابواسحاق اسفراینی (د 418ق) به درس ابوالحسن باهلی حاضر می شده اند و این هفته ای یک بار در روزهای جمعه بوده است.
ابن فورک همچنین مذهب اشعری را همراه باقلانی و دیگران از ابوعبدالله محمد بن احمد بن طائی (د 370ق)، شاگرد مستقیم اشعری در بغداد یاد گرفته بود. حاکم نیشابوری (د 405) گفته است که ابن فورک در بصره و بغداد سماع حدیث کرده است. او مسند طیالسی را از ابومحمد عبدالله بن جعفر بن احمد بن فارس اصبهانی (د 346ق) استماع کرده و نیز از قاضی ابوبکر احمد بن محمود بن زکریا بن خُرّزاذ اهوازی (د 356ق) حدیث یاد گرفت.
حاکم نیشابوری در تاریخ نیشابور از جمله شیوخ او «دَیبُلی» را نام برده و گفته است که ابن فورک در مکه از او سماع حدیث کرده است. ابوجعفر محمد بن ابراهیم بن عبدالله دیبلی ساکن مکّه بود و در 322ق، وفات یافته است؛ بنابراین بعید می نماید که ابن فورک از او حدیث شنیده باشد.
فال گیر
بیا فالت رو بگیرم!!! بزن بریم