دانشنامه اسلامی
بغی (۹۶ بار)ف (۲۹۹۹ بار)
طلب توأم با تجاوز از حدّ. این معنی با مطلق تجاوز قابل جمع است زیرا تجاوز از طلب جدا نیست، هر جا که تجاوز هست طلب نیز هست. تجاوز چنان که راغب تصریح میکند دو جور است یکی تجاوز ممدوح مثل تجاوز از عدالت به احسان و از عمل واجب به مندوب، یعنی عمل به هر دو، و دیگری تجاوز مذموم، مثل تجاوز از حق به باطل. بیضاوی در ذیل آیه 27 از سوره شوری گوید: «اَصلُ البغی طلب تجاوز الاقتصاد فیما یتّحری کمیّته او کیفیّته» راغب گفته «البغی طلب تجاوز الاقتصاد فیما یتحّری» ابن اثیر در نهایه آورده: «اصل البغی مجارزة الحدّ». این معنی (طلب توأم با تجاوز) که از راغب و ابن اثیر و بیضاوی نقل شد در تمام استعمال این کلمه صادق است. کسانی که آن را به معنی مطلق طلب گرفتهاند ناچاراند استعمال آن را در تعدی و ظلم و زنا از باب اشتراک لفظی بگیرند. قارون از قوم موسی بود و بر آنها برتری کرد. این کلمه را در آیه، ظلم، تکبّر و طلب فضل و غیره گفتهاند، ولی ذیل قضیّه میرساند که مراد تکبّر و برتری است در اثر قدرت مالی. و شخص متکبّر، طالب تجاوز از حدّ خود است. در زمین فساد مجوی. در اینجا مراد از «تَبْغِ» قهراً طلب شدید است چنانچه راغب در «بَغی وَ اِبتغی» به افاده کثرت تصریح میکند در گذشته بسیار طلب فتنه کردهاند بر شما گناه نیست که فضل پروردگارتان را بیشتر طلب کنید. اِنبغاء برای قبول «بغی است علی هذا انبغاء» را به معنی شایسته است و سهل است گرفتهاند، که قبول در هر دو مندرج است شایسته نیست که خدا فرزندی بگیرد برای آفتاب میسّر نیست که ماه را بگیرد یعنی قبول این فعل برای او نیست. کنیزان جوان خود را به زنا وادار نکنید اگر طالب عفّت باشند. به زنا از آن جهت «بغاء» گفته شده که آن یک نوع تجاوز از حدّ است زیرا حدّ زن آن است که زنا نکند. همچنین است . اموال خود را برای بیشتر طلبیدن مرضات خدا، انفاق میکنند. کلمهی «بَغیاً» را در این آیه و نظائر آن حسد و ظلم و دشمنی معنی کردهاند و همه از مصادیق تجاوزاند. هر که مضطرّ شود بیآنکه طالب و متعدّی باشد گناهی بر او نیست. یکدفعه این است که شخص مضطرّ، طالب خوردن میته است و اضطرار را دستاویز کرده و در خوردن نیز افراط میکند برای چنین کسی خوردن میته حلال نیست و یکدفعه این است که مایل و طالب نباشد و در خوردن نیز بسّد رمق اکتفا کند چنین کسی در خوردن گناهکار نیست، آیه شریفه صورت دوّم را بیان میکند. در روی زمین بنا حق ظلم و تعدی میکنند. قید «بغیر الحق» ظاهراً برای افاده ظلم است و گرنه «یبغون» به تنهایی افاده ظلم نمیکند. نظیر این آیه، آیه 23 از سوره یونس است. مثلا در آیه و نظائر آن میبینیم که افاده ظلم نمیکند و برای طلب شدید است.
