اردستان

لغت نامه دهخدا

( آردستان ) آردستان. [ دِ ] ( اِخ ) اَردِستان.
اردستان. [ اَ دَ / دِ ] ( اِخ ) آردستان. شهری نزدیک اصفهان. ( منتهی الارب ). اصطخری گوید اردستان شهریست میان کاشان و اصفهان و مسافت او تا اصفهان هجده فرسخ و تا زواره دو فرسخ و واقع است در طرف بیابانی که مشهور است بمفازه کوه کرکس. بنای آن محکم و باروئی دارد و در هر محله یک قلعه و در هرقلعه یک آتشکده هست. گویند انوشیروان عادل در این شهر متولد شده و هنوز بناهای او در این جا باقی است ، بالجمله این شهر عمارات و باغات بزرگ باصفا و رستاقات زیاد دارد. مردمش اهل علم و رای و طایفه ای از اهل علم منسوب به این شهراند. جامه های بسیار خوب در این شهر نسج و به اطراف بلاد بعیده میبرند بعضی اسم این شهر را بکسر الف تلفظ کرده اند. ( تقویم البلدان ). ولایتی است قرب پنجاه پاره دیه و در محصول شبیه به کاشان ودر او بهمن بن اسفندیار آتشکده ای ساخته بود. ( نزهةالقلوب ). مؤلف مرآت البلدان گوید: اردستان در یکصد و بیست هزار ذرعی اصفهان و هم اکنون چنانکه یاقوت گوید مردمان فاضل از آن بیرون می آید. مرحوم میرزا محمدسعید متخلص بفدا که از اجله فضلاء و شعرا و بشرف مدحت سرائی خاقان خلدآشیان و شهریار مبرورالبسهمااﷲ حلل النور فی ریاض السرور مشرف بوده ، اردستانی است. ( مرآت البلدان ). شهریست بین کاشان و اصفهان و بین آندو 18 فرسخ مسافت است. ( مراصدالاطلاع ). شهرکیست قرب اصفهان بر طرق بریه مجاور ازواره و بین آندو دو فرسخ مسافت است واردستان در 18 فرسخی اصفهان است. ( انساب سمعانی ). ودر جنوب نطنز واقع شده دارای آب و هوای گرم و خشک ، محصولات آن جو و گندم و تریاک و صیفی و باغهای انار وانجیر و پسته و بادام آن فراوان است و مرکز وی اردستان و عده قرای آن 50 و سکنه آن در حدود 27000 تن است. ( جغرافیای سیاسی کیهان ص 425 ) و حد شمالی آن نطنز و سیاه کوه ورامین ، حد شرقی نائین و بیابانک ، حد جنوبی کوهپایه و حد غربی برخوار است و مساحت آن 160 فرسنگ است. و میان جاده نطنز و طهران ، بین حسین آبادو جوکند در 398100 گزی طهران واقع و دارای پست خانه و تلگرافخانه است. مؤلف مجمل التواریخ والقصص ( ص 54 ) از جمله آتشکده های اردشیر آرد: ( ( سیم نام مهراردشیر، اندر دیهی اردستان ) ) و مؤلف مؤید الفضلاء آرد: نام ولایتی است از ولایتهای بالادست و آنجا انارهای خوب هست. کذا فی العلمی -انتهی. و رجوع بقاموس الاعلام ترکی شود. || اردستان قصبه ای در حوالی کشمیر. ( الجماهر بیرونی ص 88 ).

فرهنگ فارسی

( آردستان ) اردستان
شهریست در استان دهم میان کاشان و اصفهان و فاصله آن تا اصفهان ۱۸ فرسخ است و ۷۸۹۱ تن جمعیت دارد .

دانشنامه عمومی

اَردِستان مرکز شهرستان اردستان واقع در استان اصفهان است. این شهر در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شمال شهر اصفهان و در کنار جاده ارتباطی بندر عباس - تهران قرار گرفته است .
گویش مردم اردستان گویشی از شاخه زبان فارسی است. ریشه زبان مردم این منطقه، فارسی اصیل یعنی زبان رایج در دوره هخامنشیان است که بسیار شبیه به زبان متون کتاب مقدس ماناس است. این زبان نشان از ریشه زرتشتی مردمان این منطقه دارد. بعنوان مثال، در این زبان از واژه «مسجد» با عنوان «مَزدْگی» یا همان «مزدا گه» که به معنی محل پرستش اهورا مزدا است یاد می شود. ساکنان اردستان در گویش محلی خود از آن با عنوان های اردستون، ارسون، اسوم و اسون یاد می کنند.
کتاب های زیر در رابطه با گویش مردم این منطقه به نگارش در آمده است
۱. کتاب "واژه نامه گویش اردستان" اثر قربانعلی ابراهیمی و علیرضا عظیم پور اردستانی
۲. کتاب "گویش اردستانی" اثر سحر برنده
شهرستان اردستان، در شمال استان اصفهان، در جنوب کویر نمک، در ۳۳ درجه و ۲۳ دقیقه پهنای شمالی و ۵۲ درجه و ۲۲ دقیقه طول شرقی نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد. از شمال به استان سمنان و گرمسار، از غرب به شهرستان های آران و بیدگل و کاشان، نطنز و برخوار و میمه، از شرق به شهرستان نائین و از جنوب به شهرستان کوهپایه و نائین محدود میشود. اردستان در ۱۱۸ کیلومتری شمال شرقی شهر اصفهان و در مسیر کاشان به سمت نائین و یزد قرار گرفته است. آب و هوای این شهرستان گرم و خشک بوده و بیش ترین درجه حرارت در تیر و مرداد و کم ترین آن در دی و بهمن است. پوشش گیاهی این ناحیه از گونه استپ بیابانی است. کوه های غیرمنظمی از رشته کوه کرکس، از جنوب شهرستان می گذرد. اردستان از سطح دریا یک هزار و ۲۰۷ متر ارتفاع دارد. همچنین این شهر در ۴۱۶ کیلومتری جنوب تهران در دامنه شرقی کوه های مرکزی و درست در مرکز ایران واقع شده است.
این شهر بر سر جاده ترانزیت تهران - بندر عباس قرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن در ۳۵۰ کیلومتری جنوب شرق تهران و ۱۲۰ کیلومتری شمال اصفهان و ۲۵۰ کیلومتری شمال غرب یزد است و به دلیل وجود جاده ارتباطی در کنار این شهر نقش مهمی در حمل و نقل جاده ای کشور و ترانزیت کالا در مسیر شمال - جنوب از تهران تا یزد، کرمان، زاهدان و بندر عباس را دارد. هم چنین خط قطار تهران - بندرعباس از این شهرستان عبور کرده و دارای ایستگاه قطار در ۲۰ کیلومتری این شهر است.