ارجیش

لغت نامه دهخدا

ارجیش. [ اَ ] ( اِخ ) ارجیس. نام شهری باستانی به ارمینیه نزدیک خلاط. شهریست قدیم از نواحی ارمینیه کبری قرب خلاط و اکثر اهل آن نصاری باشند. طول آن 66 درجه و ثلث و ربع و عرض آن 40 درجه و ثلث و ربع است و بدان منسوبست فقیه صالح ابوالحسن علی بن محمدبن منصوربن داود الارجیشی. ( معجم البلدان ). بستانی گوید ارجیش شهرکیست در ولایت ارزروم که ارسیسا خوانده میشد. موقع آن بر ساحل شمالی بحیره وان ، در سفح کوه آرارات است و آن کرسی قضائی است در لواء وان که بهمین اسم خوانده میشود. ارجیش بسال 25 هَ. ق. بر دست حبیب بن مسلمة الفهری فتح شد و آن اول شهریست که باذِ کردی در سال 373 هَ. ق. بر آن مسلط گردید و حسین بشنوی کرد شاعر از آن چنین یاد کرده است :
البشنویة انصار لدولتکم
و لیس فی ذاخفاً فی العجم والعرب
انصار باذ بارجیش و شیعته
بظاهرالموصل الحدباء فی العطب
بباجلایا جلونا عنه غمغمة
و نحن فی الروع جلائون للکرب .
و سپس باذ کشته شد و شهر مزبور از دست قوم او بیرون شد و بعدها پادشاه روم آنرا بسال 382 هَ. ق. محاصره کرد و سپس سلطان محمد سلجوقی بسال 496 هَ. ق. بدان جای درآمد و در سنه 601 گرجیان شهر و اطراف آنرا غارت و خراب کردند و سپس بلبان مملوک شاه ارمن بن سکمان در سال 603هَ. ق. بر آن تملک یافت و آنگاه ملک الاوحد نجم الدین بن الملک العادل الایوبی بسال 604 بر آن مسلط گردید و سپس گرجیان بسال 605 بدانجا شدند و شهر را در حصارگرفته تصرف و غارت کردند و اهل آنرا به اسارت بردندو شهر را آتش زدند و خراب کردند و بعد قوم تاتار بدانجا دست یافتند و شنیعترین اعمال را مرتکب شدند. قضای آن از مرکز لواء 18 ساعت مسافت دارد و مشتمل بر 107 قریه و عده ای جوامع و مدارس است و سکنه آن در حدود یازده هزار است و اکثر مسلمانان باشند. ( ضمیمه معجم البلدان ). ارجیش بزبان ارمنی قدیم ارچش ، نام شهر قدیم ارمنستان ، واقع در شمال شرقی دریاچه وان ، به 39 درجه طول شمالی و 43 درجه و 20 دقیقه عرض شرقی. در قدیم مانند امروز دنباله قسمت شمال شرقی دریاچه مزبور را بنام ارجیش میخواندند. در قرون وسطی ، مجموع این بخش را عرب بنام دریاچه ارجیش مینامید. قول مستوفی جغرافی نویس ایرانی ( که در حدود سال 740هَ. ق. کتاب خود را تألیف کرده است ) مؤید این گفتار است. از قرن دهم ارجیش با حکومت اخلاط مشترک گردید. و قرائن میرساند که این شهر در قدیم وجود داشته است.

فرهنگ فارسی

شهریست در رومانی بر کنار نهرارجیش در مسافت ۱۳۳ کیلومتری شمال غربی بخارست .
نام نهری است برومانی

دانشنامه عمومی

ارچیش ( کردی: Erdîş ) ( به ارمنی: Ականց ) شهری در ترکیه است که در استان وان واقع شده است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۸ میلادی ۷۳٬۷۳۳ نفر و بر اساس برآوردهای سال ۲۰۰۹ میلادی ۷۰٬۰۰۲ نفر می باشد.
ارجیش شهری باستانی مربوط به دورهٔ اورارتوها در شرق ترکیهٔ امروزی است. این شهر در شمال شرق دریاچهٔ وان واقع شده و در گذشته به علت گذر جادهٔ ترانزیتی تبریز - ارزروم از داخل آن، رونق خاصی پیدا کرده بود. اکنون ارجیش از توسعه یافته ترین شهرهای شرق ترکیه است.
در دوران  باستان کلاسیک، این شهر به نام های ارسیسا، ارچش ( Arčeš در ارمنی ) و ارجیش در عربی شناخته می شد.   بیزانسی ها  آن را به عنوان Arzes ( Ἂρζες یا  Ἀρζές  ) می شناختند.
این منطقه کوچک به عنوان  پایتخت  تعدادی از ایالت های حاکم عمل آنجا می کرد.   در دوره ای مرکز اصلی استان  توروبران  به عنوان بخشی از پادشاهی باستانی  ارمنستان  بود.   این شهر در اوایل قرون وسطی چندین بار بین اعراب و بیزانس دست به دست می شد. از اواسط دهه ۱۰۲۰ به بعد، ارچیش توسط امپراتوری بیزانس اداره می شد.   در سال ۱۰۵۴ ترکان سلجوقی  به فرماندهی  طغرل  پس از یک محاصره هشت روزه به این شهر هجوم آوردند و اهالی را قتل و غارت کردند.   در اوایل قرن چهاردهم  ارچش بخشی از قلمرو  قره قویونلوها  شد و بعداً بخشی از  امپراتوری عثمانی شد.
از قرن هجدهم، به دلیل افزایش سطح  آب دریاچه وان، شهر قدیمی ارچیش به تدریج از بین رفت. پس از اینکه ارچیش قدیم زیر آب رفت، شهر در سال ۱۸۴۱ به سوی شمال به مکانی بسیار بلندتر به نام آلادا منتقل شد. در همان سال نیروهای  روسی  شهر را در جریان  مبارزات قفقاز تسخیر کردند. در ژوئیه ۱۹۳۰ در ارچیش قتل عام زیلان  رخ داد  که طی آن ارتش ترکیه هزاران نفر از مردم کرد را قتل عام کرد.
اکثریت جمعیت این شهر ترک هستند و به زبان ترکی سخن می گویند. جمعیت کل منطقه در پایان سال ۲۰۲۲، ۱۷۱۰۰۰ نفر بود که در بین مرکز شهر و روستاهای اطراف ساکن هستند. جمعیت روستایی ۷۸۰۵۵ نفر و جمعیت شهری ۹۲۹۴۵ نفر بوده است. تراکم جمعیت ۹۱/km² است.