ادات تشبیه

لغت نامه دهخدا

ادات تشبیه. [ اَ ت ِ ت َ ] ( ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) کلمه ایست ماننده کردن چیزی را بچیزی و صاحب غیاث اللغات گوید: لفظی که بر تشبیه دلالت کند چنانکه در فارسی لفظ چون و چو و مانند آن - انتهی. و آن درلغت عرب «کاف » و «کاءَن َّ» و «مثل » و «شبه » و امثال اینهاست و در فارسی لفظ «چون » و «مانند» و «بسان » و «گوئی » و «ون » و «وان » و «گوئیا» و امثال اینهاست.
تشبیه به اعتبار ادوات بردو قسم است : مرسل و مؤکد. مرسل آنست که در آن ذکر شود چنانکه در امثله سابقه و چنانکه در شعر خاقانی :
بربط چو عذرا مریمی آبستنی دارد همی
وز درد زادن هر دمی در ناله زار آمده.
مؤکد آنست که ادات در آن حذف شود و این بر دو قسم است : یکی آنکه ادات تشبیه را حذف کنند و تصرفی دیگر در آن نکنند چنانکه در شعر خاقانی :
می آفتاب زرفشان جام بلورش آسمان
مشرق کف ساقیش دان مغرب لب یار آمده.
دیگر آنکه ادات را حذف نموده و مشبه به را بمشبه اضافه نمایند. ( هنجار گفتار تألیف تقوی ص 165 و 166 ).
ادات تشبیه مستعمل در فارسی از این قرار است : آسا، بسان ، بش ، بکردار، پش ، چنان ، چو، چون ، چونان ، دس ، دیس ، دیسه ، سا، سار، سان ، صفت ، فش ، کردار، گفتی ، گوئی ، گوئیا، گون ، گونه ، مان ، مانا، مانند، مانه ، مثل ، وار، وان ، وش ، ون ، وند، همانند، همچنان ، همچون ، همچونان.

فرهنگ فارسی

کلمه ایست ماننده کردن چیزی را بچیزی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] واژه بیانگر شباهت چیزی به چیز دیگر را ادات تشبیه گویند.
«ادات تشبیه» از ارکان تشبیه ، و آن لفظی است که بر تشبیه دلالت می کند و مشبه را به مشبه به پیوند می دهد. این ادات می تواند «حرف»، «اسم» یا «فعل» باشد.
انواع ادات حرفی
«ادات حرفی تشبیه» دو گونه است:
← بسیط
« ادات اسمی » مانند:«مثل» در (مثل ما ینفقون فی هذه الحیاة الدنیا کمثل ریح فیها صر...)؛ «مثل آنچه (آنان) در زندگی این دنیا (در راه دشمنی با پیامبر ) خرج می کنند همانند بادی است که در آن سرمای سختی است». « ادات فعلی » مانند:«یحسب» و «یخیل» در آیات (... یحسبه الظمآن ماء...)؛ « تشنه آن را آبی می پندارد» و (... یخیل الیه من سحرهم انها تسعی)؛ «بر اثر سحرشان در خیال او (چنین) می نمود که آنها به شتاب می خزند».