دانشنامه اسلامی
علی رغم حجم اندک، کتابی بسیار سودمند و با ارزش است که بسیاری از محققان و پژوهش گران به انتظار نظایر آن اند. و به یقین، مؤلف برای گردآوری این همه منبع و مرجع رنج فراوان برده است و عمر دراز صرف کرده است.
مرحوم مؤلف در پایان کتاب با تواضع خاص عالمان و فروتنی مردم شریف هند می گوید: «هرگز مدعی آن نیستم که با این کوشش مختصر تمام اطراف و جوانب موضوع را فرا گرفته ام. اما با کوششی که در این راه صرف کرده ام، سر آن داشته ام که تا مرز امکان حقیقت را بیابم، امید آن که پس از اتمام از بررسی مدارک «نهج البلاغه» فراغتی بیابم و به تحقیق در جنبه درائی آن بپردازم.» همه ما نیز آرزو داریم تا سایر پژوهش گران و محققان آستین همت بالا زنند و اسانید «نهج» را از بطون منابع عامه و خاصه فراهم آورند و به تکمیل مساعی سلف بپردازند و این نقیصه را مرتفع نمایند و علاوه بر این به چاپ نسخه ای صحیح و معیار از «نهج البلاغه» بر پایه شیوه تحقیقی و عالمانه و به دور از سوداگری همت گمارند، زیرا هر چه در این زمینه کار علمی انجام پذیرد، شکاف ها تنگ تر و تردیدها کمتر خواهد شد و یکی از همین کارهای ارزنده، کتاب حاضر است که مؤلف آن تا حد امکان به ارائه مدارک نهج البلاغه پرداخته و آن را در اختیار علاقه مندان قرار داده است و خوشبختانه تعدادی چند از پژوهندگان درباره نهج البلاغه از آن بهره مند گردیده اند؛ ولی جای تأسف است که برخی افراد که چندان احساس مسئولیت شرعی و عرفی نمی کنند؛ از جمله همین کتاب را بدون ذکر عنوان مؤلف بر روی جلد، به نام کوشش های خویش منتشر کرده اند.
مطالعه کتاب استناد نهج البلاغه (ترجمه فارسی) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور
[ویکی نور] استناد نهج البلاغه (ترجمه عطاردی). ترجمه استناد نهج البلاغه، برگردان عربی اثر گرانمایه امتیاز علیخان عرشی، محقق و کتابشناس نامدار هندی است که به وسیله عزیرالله عطاردی انجام شده است. نویسنده در این کتاب استنادات و مدارک نهج البلاغه را مورد بررسی قرار داده است. این اثر در عین حجم اندکش، کتابی بسیار سودمند و باارزش است که به عنوان یک کتاب مرجع، مورد استفاده تألیفات پس از آن، قرار گرفته است.
شیوه نگارش کتاب بدین ترتیب است که وی نخست به چگونگی جمع آوری نهج البلاغه و اثبات استناد کلمات نهج البلاغه به حضرت امیر مباحثی را مطرح می کند و از پاره ای شبهات، که نهج البلاغه را به دیگران منسوب می کند، پاسخ می گوید. سپس مدارک خطبه ها، نامه ها، نهج البلاغه را از منابع شیعی و سنی که پیش از سیدرضی نگارش شده، معرفی می کند.
یکی از شبهات درباره نهج البلاغه این است که سیدرضی اسناد خطب و رسائل را ذکر نکرده، از این رو اعتبار آن با تردید مواجه است؛ لذا برخی می گویند، نهج البلاغه کتابی است، مرسل و قابل استناد فقهی نیست و سخنانی از این دست.
پژوهش گران عرصه نهج البلاغه کوشش های عالمانه و ارجمندی را در پاسخ این پرسش به انجام رسانده اند، آنان مصادر نهج البلاغه را پیش از سید رضی و پس از آن استخراج کرده و نشان داده اند. از جمله این آثار، کتاب حاضر است. نویسنده در این اثر نخست در چگونگی جمع آوری نهج البلاغه و اثبات استناد کلمات نهج البلاغه به حضرت امیر مباحثی را مطرح می کند و از پاره ای شبهات، که نهج البلاغه را به دیگران منسوب می کند، پاسخ می گوید. پس از آن مدارک نهج البلاغه را از منابع شیعی و سنی که پیش از سیدرضی نگارش شده، معرفی می کند.
نویسنده در ابتدای مطالبش به منابع مختلف استناد کرده و شبهه عدم صدور نهج البلاغه از امام علی(ع) را سخنی گزاف می داند؛ به عنوان مثال: ابن ابی الحدید در شرح خطبه «شقشقیة» به روایت از استادش ابوالخیر مصدق بن شبیب واسطی (605ق/ 1208م) چنین گوید: «این خطبه را بر ابومحمد عبداللّه بن احمد معروف به ابن الخشاب خواندم... و به او گفتم: آیا تو بر این گمان هستی که این خطبه ساختگی است و از آن علی(ع) نیست، ابن الخشاب گفت: به خدا نه، من بر این باورم که این کلام از علی(ع) می باشد، هم چنان که در صداقت و راستی تو یقین دارم. واسطی گفت: که به ابن الخشاب گفتم: گروهی بر این زعم هستند که این خطبه از پرداخته های رضی رحمه اللّه تعالی باشد، ابن الخشاب گفت: کلام رضی و غیر رضی را کی توانایی چنین دم روحانی و اسلوب باشد ما بر رسائل رضی آگاهیم و سبک و روش نگارش او را در نظم و نثر سنجیده ایم و این کلام در مقایسه با آن کلام در هیچ مورد قابل خلط و تشابه نیست».
