دانشنامه اسلامی
رساله، در هفت فصل تنظیم شده است.
فصل اول، درباره ى سریان عشق در تمام هویات می باشد. ابن سینا می گوید: از آن جایی که تمام هویات مدبره طبعا دنبال کمال خود که همان خیریت هویت خود که منبعث از هویت خیر محض است، می باشند و از نقص خاص که شریت هیولائیه و عدمیه است نفرت دارند، فلذا برای هر یک از این موجودات مدبره، شوقی طبیعی و عشقی غریزی می باشد که همان سبب وجودشان است. اما اینکه خیر بالذات معشوق است و خود آن خیر عاشق خیر است، موضوع بحث دیگر مؤلف در این قسمت است که خالی نبودن موجودات از عشق نتیجه ی این مباحث ابن سینا می باشد.
فصل دوم، درباره ى عشق در بسائط غیر زنده می باشد. ابن سینا ابتدا اقسام سه گانه ی بسائط غیر زنده را بیان می کند تا قرین عشق بودن تک تک آنها را که سبب وجودشان می باشد، بیان کند، هم چنین نفرتی که این موجودات از عدم مطلق دارند را در وجودشان ظاهر می داند. فصل سوم در وجود عشق در صور نباتیه یا همان نفوس نباتیه است که در هر سه قسم قوه ی تغذیه، تنمیه و تولید مثل، وجود عشق را متذکر می گردد.
در فصل چهارم راجع به وجود عشق در نفوس حیوانیه سخن گفته و وجود عشق غریزی را در قوا و نفوس حیوانیه، انکارناپذیر می داند و...ابن سینا در این قسمت عشق را در نفوس حیوانی به اختیاری و طبیعی تقسیم می کند که مشخصا بعضی از کارهای آنها، مربوط به عشق طبیعی و بعضی دیگر مربوط به عشق اختیاری می باشد.
فصل پنجم، در عشق ظرفاء و جوانان به صورت های زیبا است که با چهار مقدمه شروع می شود، بعد علاقه به زیبایی را مطلبی عقلی و عاقلانه می داند و می گوید: اگر چنین عشقی شهوی باشد، باعث تنزل انسان گشته و مضر به قوه ی نطقیه خواهد بود، اما اگر عقلی باشد، به خاطر تاثیرش از مؤثر اول و معشوق محض، باعث رفعت و زیادی در خیریت خواهد بود... در ادامه اضافه می کند که عشق به صورت، سه اثر در پی دارد که عبارتند از: 1- حب معانقه. 2- حب تقبیل. 3- حب مباضعه که این سومی خاص عشق حیوانی می باشد و تنها در همسر و کنیز جایز بوده و در غیر آن مستحسن نمی باشد.
