معنی وجود و ماهیت

دانشنامه آزاد فارسی

وجود و ماهیت (De Ente et Essentia)
رسالۀ فلسفی مختصر از سن توماس آکوئیناس نوشته شده به ایتالیایی پیش از ۱۲۵۴م. آکوئیناس در این رساله نخست به تعریف لفظ های نخست وجود و ماهیت، و تحقیق در صفات خاص ماهیت در مراتب مختلف اشیاء پرداخته است. سپس، ماهیت در سه جوهر بسیط، مَلَکی، و غیر مادی بررسی شده است. پس از آن آکوئیناس نوعی اثبات وجود خدا را از طریق محال بودنِ ارتقای نامتناهی در سلسلۀ علّی موجودات ممکن خاص مطرح می کند. خدا صورت و فعل محض است که در او ماهیت شامل ضرورت وجود است، به گونه ای که ماهیت و وجود عین یکدیگرند. این رساله با شرحی دربارۀ نظریۀ ماهیت در اعراض پایان یافته است. عرض ها نمی توانند قائم به خود باشند، آن ها بیان و کمال جوهرند و وجودی جز وجود آن ندارند. عقیدۀ ثابت آکوئیناس در این رساله وجود است؛ خدا نه تنها در ذروۀ ماهیت است، بلکه در ذروۀ وجود نیز هست. وجود و ماهیت را که در شمار متون مدرسی بوده و متعلمان بسیار داشته است، می توان گسستگی ای با اصالت ماهیت افلاطونی سنتی در قرون وسطا دانست.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] مفهوم وجود از مفاهیم عقلی بدیهی است. ماهیت هم سوال از چیستی اشیاء اطراف برای شناخت اولیه آن هست.واقعیت عینی هنگامی که در ذهن ظرف علم حصولی انعکاس می یابد به صورت قضیه هلیه بسیطه منعکس می شود که دست کم از دو مفهوم اسمی و مستقل تشکیل می یابد و یکی از آنها که معمولا در طرف موضوع قرار می گیرد مفهومی ماهوی است که می توان آن را به عنوان قالبی مفهومی برای حدود موجود عینی در نظر گرفت و دیگری که در طرف محمول واقع می شود مفهوم موجود است که از معقولات ثانیه فلسفی به شمار می رود و دلالت بر تحقق مصداق آن ماهیت دارد و بدین ترتیب دو مفهوم مختلف از یک حقیقت بسیط گرفته می شود که هر کدام دارای احکام و ویژگی هایی است.
درباره مفهوم موجود و وجود فلاسفه به همین اندازه اکتفاء کرده اند که از مفاهیم عقلی بدیهی است و دیگر متعرض کیفیت دستیابی ذهن به این مفهوم نشده اند و تنها در عصر اخیر مرحوم استاد علامه طباطبائی (رضوان الله علیه) در صدد بیان کیفیت انتزاع آن برآمده اند.
پیدایش مفاهیم ماهوی
و اما درباره پیدایش مفاهیم ماهوی نظرهای گوناگونی داده شده که در مبحث شناخت شناسی با آنها آشنا شدیم و نظریه مورد قبول این بود که نیروی ذهنی خاصی به نام عقل این مفاهیم را به طور خودکار از مدرکات خاص می گیرد و ویژگی این انعکاسات عقلی همان کلیت و قابلیت انطباق آنها بر مصادیق بی شمار است.ولی بسیاری از فلاسفه مخصوصا مشائین کیفیت به دست آوردن مفاهیم ماهوی را به گونه ای بیان کرده اند که منشا بحث ها و کشمکش های زیادی در طول تاریخ فلسفه شده و در اغلب مباحث فلسفی آثار خاصی را به جای نهاده است.
حقیقت مشترک
حاصل بیان ایشان این است هنگامی که ما چند فرد انسان را مثلا با هم مقایسه می کنیم می بینیم که این افراد علی رغم اختلافاتی که در طول و عرض و رنگ پوست و دیگر اوصاف خاص دارند همگی در یک حقیقت مشترکند که منشا آثار مشترکی در ایشان می شود و صفات خاص هر فرد در واقع مشخصات خاص آن فرد است که او را از دیگر افراد متمایز می سازد پس ذهن به وسیله حذف مشخصات فردی به ادراک مفهوم کلی انسان دست می یابد که ماهیت افراد انسانی نامیده می شود.
عدم تکرار ماهیت صرف
...