معنی میر علی هروی

دانشنامه آزاد فارسی

میرعلی هِرَوی ( ـ بخارا ۹۵۱ق)
خوشنویس ایرانی. معروف ترین خوشنویس پیش از میرعماد بود. شاگرد زین الدین محمود، از شاگردان سلطان علی مشهدی، بود. در نستعلیق نویسی ـ از جلی، خفی، کتابت، و کتیبه نگاری عمارات ـ به درجۀ اعلی رسید. در هرات به تحصیل دانش و کسب هنر پرداخت و به کتابت احکام مشغول شد؛ سپس به دربار سلطان حسین بایقرا راه یافت و به «سلطان» و «کاتب سلطانی» ملقب شد. تا ۹۱۱ق در هرات بود؛ سپس به مشهد رفت و در ۹۳۵ق به اجبار به بخارا فرستاده شد و در همان شهر درگذشت. هروی رساله ای با نام مدادالخطوط در آداب خوشنویسی نوشته است. بیشتر آثار به جا مانده از او در کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی ایران و خارج از کشور یافت می شوند، ازجمله هفت اورنگ جامی و جام جم اوحدی محفوظ در کتابخانۀ موزۀ گلستان. در ظرافتِ خط از سلطان علی مشهدی پیشی گرفت. خواجه محمود شهابی سیاوشانی و سیداحمد مشهدی از شاگردان ممتاز او بودند. میرعلی در پایان خطوط خود رقم (نام) های گوناگونی را نوشته است، ازجمله علی هروی، علی حسینی هروی، و میرعلی.

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] میر علی سادات حسینی هروی (م بعد از 957 ه) ملقب به کاتب السلطان از خوشنویسان بزرگ قرن دهم هجری است از سرآمدان نستعلیق نویسی است. استاد خط او سلطانعلی مشهدی بود و برخی خط وی را بر استادش ترجیح داده اند.
میر علی اصلاً از مردم هرات و از سادات حسینی آنجاست . ظهور او با ایامی مقارن شده است که استادی خط نستعلیق در سراسر خراسان سلطانعلی مشهدی را مسلم بوده و این استاد خوش شیوه و شاگردان او در مشهد و سایر بلاد خراسان و ماوراءالنهر به تعلیم این خط مشغول بوده اند.
هرچند برخی از دست نبشته ها و اسناد مربوط به قبل از زمان میرعلی تبریزی به خطی بسیار نزدیک به نستعلیق به دست آمده است ولی میرعلی از لحاظ فنّی این خط را به صورت مستقلی عرضه نمود از این رو استادان بعدی، ابداع خط نستعلیق را به او نسبت داده اند.
میرعلی که در بغداد در دربار سلطان احمد جلایر (783-813 هجری) بود کلیات فارسی "خواجوی کرمانی" را در سنهٔ ۷۹۸ به خط نستعلیق در بغداد نوشت و حال آنکه زبان اهل بغداد همیشه عربی بوده است. و این نسخه کلیات مصوّر خواجوی کرمانی در موزه لندن موجود می باشد.
نمونه های خط نستعلیق میرعلی هروی بشکل کتاب و قطعه بالنسبه زیاد در دست است ، کتبی که بخط اوست غالباً مثنویات شعرای مشهور است مانند مثنویات جامی و روضةالانوار خواجوو گوی و چوگان عارفی و قطعات غالباً از اشعار خود اوست . از جمله ٔ نفایس خط میرعلی پنج مثنوی است از سبعه ٔ جامی که آن را او در سال 928 بانجام رسانده و در آخر آن «علی الحسین الهروی » رقم کرده است . این نسخه ٔ بسیار نفیس در کتابخانه ٔ گلستان طهران موجود است .
یک نسخه ٔ گرانبهای دیگر از خط دست میرعلی ایضاً در کتابخانه ٔ گلستان هست که رقم آخر آن بجهاتی برای روشن ساختن ترجمه ٔ احوال این خوشنویس زبردست اهمیت دارد و آن نسخه که روضةالانوار خواجو است در آخر چنین رقم دارد:
«به تاریخ سنه ٔ سبع و عشرین و تسعمائه کتبه العبدالمذنب علی الکاتب السلطانی غفر ذنوبه ببلدة هراة».
از این نوشته مسلم می شود که در سال 927 میرعلی هنوز در هرات میزیسته و در آن تاریخ به لقب «الکاتب السلطانی » نیز ملقب بوده است . این لقب را ظاهراً سلطان حسین میرزا بایقرا به میرعلی داده بود زیرا که در این ایام کسی دیگر را نمیشناسیم که در سرزمین خراسان و مشرق ایران به لقب سلطانی خوانده شود.