چاپ سنگی

لغت نامه دهخدا

چاپ سنگی. [ پ ِ س َ ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) ساده ترین انواع چاپ که پیش از چاپ سربی واختراع ماشین چاپ معمول بوده ، بدینطریق که نوشته راروی یک پاره سنگ صاف صیقلی برمیگرداندند. سپس با وسایل مخصوص از روی آن سنگ هر چند نسخه ای که میخواستندچاپ میکردند. مقابل چاپ سربی. و رجوع به چاپ شود.

فرهنگ فارسی

ساده ترین انواع چاپ که پیش از چاپ سربی و اختراع ماشین چاپ معمول بوده بدینطریق که نوشته را روی یک پاره سنگ صاف صیقلی بر میگرداندند ٠ سپس با وسایل مخصوص از روی آن سنگ هر چند نسخ. که میخواستند چاپ میکردند ٠ مقابل چاپ سربی ٠

دانشنامه عمومی

سنگ نگاری یا لیتوگرافی ( به فرانسوی: Lithographie ) یا چاپ سنگی یا طرح نگاری، گونه ای چاپ مکانیکی شامل استفاده از صفحه های عکاسی یا سایر صفحه های مشابه که در سطح آنان ناحیهٔ تصویر به صورت روغن دوست ( غیرآبی، جوهرگیر ) و نواحی غیر تصویری به صورت آب دوست درآمده است. معمولاً این صفحه ها را با پودر آلومینیوم می سازند. چاپ سنگی نوعی چاپ مسطح بوده که در آن از سنگ آهک استفاده می شده است؛ بدین ترتیب که نوشته یا تصویر را به روی سنگ منتقل می کردند و با استفاده از روش های شیمیایی آن را برجسته می نمودند و سپس این تصویر بارها روی کاغذ چاپ می شده است. این نوع چاپ با استفاده از روش مختلط فیزیکی و شیمیایی بر اساس دفع متقابل آب و چربی اختراع شد و متداول ترین روش چاپ پیش از چاپ سربی و اختراع ماشین چاپ بوده است که امکان تیراژ بالا را میسر می ساخته است.
لیتوگرافی بعد از اتمام مرحله طراحی و صفحه بندی آغاز می شود. نخست، طرحِ مورد نظر را از طریق عکاسی ( سنتی یا دیجیتال ) روی فیلم حک می کنند، سپس فیلم های تهیه شده کنار هم مونتاژ می گردد و مرحله کپی فیلم بر روی ورقه ها یا پلیت هایی که از آلومینیوم و لایه ای حساس به نور ساخته شده انجام می شود. بعد از نور خوردنِ ورقه های پلیت، آن را مانند فیلم عکاسی ظاهر کرده، برای مرحلهٔ چاپ به ماشین چاپ می بندند.
در مقالات، عبارتِ فناوری نانو گاهی به هر فرایند کوچک تر از اندازه های میکرون گفته می شود که می تواند فرایند لیتوگرافی را نیز شامل شود.
لیتوگرافی از واژگان یونانی و از ترکیب دو کلمه لیتوس λίθος ( líthos, “stone” ) به معنای «سنگ» و کلمه گرافیا ( γράφειν ( gráphein, graphia ) به معنای «نوشتن» ساخته شده است.
چاپ سنگی اولین بار به وسیله آلمانی ها در سال ۱۷۹۶ میلادی اختراع گردید. آلویس زنفلدر ( Alois Senefelder ) یک آوازه خوان تئاتر آلمانی بود که به علت هزینه های سرسام آور چاپ، برای این که بتواند تصنیف هایش را به چاپ برساند به طور تصادفی از طریق کاربرد تیزاب بر روی سنگ های نرم و مسطح و سبک وزن کنار رود راین، به روش چاپ سنگی دست یافت. درقرن نوزدهم چاپ سنگی در اروپا تنها روش برای چاپ تصاویر رنگی در تیراژ بالا بود. این روش چاپ امروزه تنها در زمینه هنرهای تجسمی کاربرد دارد.
چاپ سنگی از اروپا به ایران راه یافت و نخستین بار در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بود که عباس میرزا نایب السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر خان شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی را به مسکو فرستاد تا دستگاه چاپ سنگی ( تصویر ۱ ) را با خود به ایران آورد. این شخص دستگاه چاپ سنگی را به تبریز آورد و اولین چاپخانه سنگی را در ایران دایر نمود.

دانشنامه آزاد فارسی

چاپ سنگی (lithography)
نوعی فن چاپ، اختراع آلویس زِنِفِلدِر۱ (۱۷۹۶) اتریشی. این فن بر خاصیت دفع متقابل روغن و آب مبتنی بود. طرح مورد نظر را با مداد روغنی روی سنگ جاذبی می کشیدند و سنگ را خیس می کردند. سنگ خیس، مرکب را دفع می کند زیرا چرب است، امّا خطوط کشیده شده با مداد روغنی آن را جذب می کند و بنابراین، می توان طرح را چاپ کرد. از چاپ سنگی برای تولید کتاب، پوستر، و مانند آن ها استفاده می شد. بعدها این اصل ساده تکامل یافت و به فرآیندهای پیچیده تر تبدیل شد. از اوایل قرن ۱۹، هنرمندان بسیاری با استفاده از این فرآیند آثار درخشانی خلق کردند.Aloys Senefelder