سبعالمثانی. [ س َ عُل ْ م َ ] ( اِخ ) سوره فاتحه است بدان جهت که هفت آیه است. یا هفت سوره طوال از بقره تا توبه. ( منتهی الارب ). سوره فاتحه بدان جهت که هفت آیه است. عبارت است از هفت سوره از فاتحه تا انفال. اسم قرآن است. ( از اقرب الموارد ). سوره الحمد.( مهذب الاسماء ). ام القرآن. فاتحةالکتاب : ایزدْش عطا داد به پیغمبر ازیراک اویست حقیقت یکی از سبع مثانیش.ناصرخسروبعضی گفتندمراد سوره فاتحه است برای آنش سبعالمثانی خوانند که هفت آیت است و الفاظش مثنی و مکرر و گفته اند برای آن مثانی خوانند که در دو رکعت نماز قرائتش مثنی شود. گفته اند برای این سبعالمثانی خوانده شد که یک نیمه ثناست و یک نیمه دعا و یک نیمه حق ربوبیت است و یک نیمه حق عبودیت. و گویند برای این که دو بار نازل شده یک بار بمکه و یک بار به مدینة. ( تفسیر ابوالفتوح چ تهران ص 249 ). احتمالات دیگری نیز داده شده. رجوع به تفسیر شود. بعضی دیگر از علماء گفتند مراد سبع مثانی این هفت سوره های دراز است. ابن عباس گفت برای آن مثانی خواندند که فرایض و احکام و حدود در او مثنی است. و بعضی گفته اند مراد سبعالمثانی هفت معنی است که قرآن بر آن مشتمل است از امر و نهی و بشارت و انذار و مثل و قصص و تذکیر نعیم. ( تفسیر ابوالفتوح ج 3 چ تهران ص 250 ).
فرهنگ عمید
سورۀ فاتحه که هفت آیه است.
فرهنگ فارسی
سوره فاتحه است بدانجهت که هفت آیه است
دانشنامه آزاد فارسی
سَبْعُ الْمَثانی در قرآن، اصطلاحی که چند معنا برای آن احتمال داده اند: ۱. هفت سورۀ بلند قرآن جز فاتحه، یعنی از بقره تا اعراف (سوره های طوال)؛ ۲. سورۀ فاتحه، شیخ طوسی این قول را به سبب حدیث نبوی «السبع المثانی ام القرآن» ارجح می داند؛ ۳. مراد کل قرآن است؛ زیرا در قرآن (حجر، ۸۷؛ زمر، ۲۳) آمده است: «به راستی به تو سبع المثانی و همگی قرآن عظیم را بخشیدیم». کسانی که سبع المثانی را سورۀ فاتحه می دانند دلایل مختلفی دارند، ازجمله: ۱. هفت آیۀ آن در دو رکعت هر نماز، دوبار خوانده می شود؛ ۲. دو بار بر پیامبر (ص) نازل شده است، یک بار در مکه بار دیگر در مدینه؛ ۳. در این سوره خداوند دو بار ثنا گفته می شود: یکی رحمن یکی رحیم. ابن عباس کل قرآن را سبع المثانی می داند، به سبب آن که قرآن شامل هفت معنی، یعنی امر، نهی، بشارت، انذار، مَثَل، قصص و ذکر نعمات است. در مجموع احتمال می رود منظور از سبع المثانی، سورۀ فاتحه باشد که دارای چهارده نام است و عدد ۱۴ از هفت عدد ۲ تشکیل شده و سبع المثانی را به یاد می آورد.
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] سَبْع الْمَثانِی تعبیری است قرآنی و از نام های سوره حمد. از آن جا که سوره حمد از هفت آیه تشکیل شده و در نماز دوبار خوانده می شود، به آن سبع مثانی گفته می شود. البته نظرات دیگری نیز وجود دارد مانند اینکه همه قرآن را مثانی و سبع هفت سوره بزرگ ابتدای آن است. تعبیر «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی» در سوره حجر آمده «وَ لَقَدْ آتَیناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ؛ و به راستی که هفت آیه از مثانی و قرآن بزرگ را به تو عطا کردیم». در شأن نزول این آیه آمده «هفت قافله برای یهود بنی قریظه و بنی نضیر با بار پارچه، عطر و جواهر و... وارد مدینه شد. مسلمانان گفتند اگر این اموال برای ما بود، قوی و توانگر می شدیم و در راه خدا انفاق می کردیم. پس از آن، آیه ۷۸ سوره حجر (در تسلّی مؤمنان) نازل شد و پیامبر(ص) فرمود: هفت آیه به شما دادم که از این هفت قافله بهتر است.
