تالش

لغت نامه دهخدا

تالش. [ ل ِ / ل َ ] ( اِخ ) قومی باشند از مردم گیلان.( فرهنگ جهانگیری ) ( برهان ) ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ) ( از فرهنگ رشیدی ) ( از فرهنگ نظام ). گویند از اولاد«تالش » پسر یافث بن نوح بوده و آنان را تیالشان میخوانده اند. ایرانیها برسم قدیم خودشان که الفاظ فارسی را با حروف عربی مینوشتند تالش را طالش هم مینویسند.( فرهنگ نظام ). طایفه ای در گیلان و آذربایجان که یک قسم از فارسی دری تکلم میکنند و گویا زبان اهالی آذربایجان قبل از غلبه ترک همین زبان بوده چنانکه در هرزند بهمین زبان تکلم می نمایند. ( ناظم الاطباء ). محمّدمعین در حاشیه برهان قاطع آرد: «تالش بقول بعضی مبدل و محرف «کادوس » است و آن قومی بود که در زمان باستان بس انبوه بودند و در کوهستان شمالی ایران نشیمن داشتند و چون بارها بگردنکشی برخاستند و با پادشاهان هخامنشی از در نافرمانی درآمدند از اینجا نام ایشان در تاریخها آمده و امروز مترجمان «کادوش » را که تلفظ صحیح آنست «کادوسی » نویسند. جایگاهی که برای کادوشان در تاریخها یاد کرده اند امروز منطبق با جایگاه تالشان میباشد. رجوع به مقالات کسروی ج 1 ص 180 و نامهای شهرها و دیها تألیف وی دفتر یکم شود. ( برهان ج 1 ص 462 حاشیه 5 ). رجوع به طالش و تالشان و تالوش شود.
تالش. [ ل ِ / ل َ ] ( اِخ ) در قاموس ناحیه ای از اعمال گیلان. ( فرهنگ رشیدی ). و نام ولایت ایشان [ مردم تالش ]. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). بلوکی است از گیلان ایران. ( فرهنگ نظام ). روستایی است از اعمال جیلان ( گیلان ). ( منتهی الارب ). رجوع به نزهةالقلوب حمداﷲ مستوفی چ گای لیسترانج ص 180 و مرآت البلدان ج 1 ص 337 و طالش و طوالش و تالشان شود.
تالش. [ ل ِ ] ( اِخ ) ( کوه... ) رجوع به طالش شود.
تالش. [ ل ِ ] ( اِخ ) ( رود... ) رجوع به طالش شود.
تالش. [ ل ِ ] ( اِخ ) ( امیر... ) پسر امیرحسن جلایر ( امیر حسن چوپانی ) و نوه امیر چوپان است. در سال 725 هَ. ق. ابوسعید، حکومت فارس و کرمان و عراق را به وی سپرد. امیر تالش در هرجا جماعتی از گردنکشان و راهزنان را بکشت و رعبی عظیم از وی در دل مردم جای گرفت و سپس حکومت را بملک شرف الدین شاه محمود اینجو داد که به حمایت و نیابت او حکومت کند و چون امیرچوپان گرفتار شد پسر بزرگ او امیرحسن با پسرش امیر تالش بخوارزم گریخته در عداد امرای پادشاه ازبک درآمدند و امیر تالش در آنجا در حدود سال 727 هَ. ق. ( 1327 م. ) درگذشت . رجوع به تاریخ عصر حافظ ص 4، 6، 18، 30 و 31 و از سعدی تا جامی ادوارد برون ترجمه علی اصغر حکمت ص 189 و فارسنامه ناصری در حوادث 725 هَ. ق. شود.

فرهنگ فارسی

یکی از شهرستانهایاستان یکم ( گیلان ) که از طرف شمال محدود است به آستارا از جنوب به ماسوله از مشرق به بحر خزر از مغرب بخط الراس سلسله جبال البرز. مساحت شهرستان قریب ۴٠٠٠ کیلومتر مربع و آب و هوایش مرطوب و معتدل است . مرکز آن (( هشت بر ) ) است وجمعیت همه شهرستان قریب ۷۸٠٠٠ تن است.
در قاموس ناحیه از اعمال گیلان و نام ولایت ایشان ٠

دانشنامه عمومی

تالش (شهر). تالش ( نام رسمی و اداری بعد از انقلاب ) که در میان مردم به هشتپر یا هشتپر طوالش هم معروف است، شهری با آب و هوای معتدل خزری با ارتفاع ۵۴ متر از سطح دریای آزاد از شهرهای بزرگ استان گیلان، بزرگ ترین شهر تالش نشین ایران و مرکز شهرستان تالش است. بنیان شهر هشتپر با ساخت کاخ اطاقسرا بدست سردار امجد به اوایل دوره ناصرالدین شاه که مرکز خانات کرگانرود بوده است استوار و قدمت دارد. این شهر از قطب های گردشگری گیلان و ایران است و سالانه مسافران زیادی را به خود جذب می کند. اطراف شهر را مزارع برنج و باغ های کیوی احاطه کرده اند که محصولات آن به کشورهای خارجی نیز صادر می شود علاوه بر این تالش بزرگ ترین تولیدکننده ماهیان خاویاری در کشور است که بخش اعظمی از تولیدات آن به خارج از کشور صادر می شود. رودخانه کرگانرود پرآب ترین رودخانه غرب گیلان از مرکز این شهر عبور می کند و شهر را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می کند.
در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمهٔ تالش دیده نشده است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده است، یکی می دانند. در منابع سده های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده اند. یاقوت ذیل مادهٔ طیلسان، به نقل از اصمعی می گوید که طیلسان با طالشان یکی است. واژهٔ طیلسان ظاهراً از اواسط سدهٔ ۷ق متروک، و به جای آن کلمهٔ «طالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد. در برخی از منابع نام قدیمی تالش یعنی هشتپر را برگرفته از تست هوش هشت گانه گاردنر عنوان کرده اند که اکنون لوگوی سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ایران نیز می باشد. این تست هوش مشهور چندگانه استعداد های انسان در زمینه های گوناگون مانند هوش موسیقایی، ریاضی و استدلال، هوش فنی - مهارتی، هوش هیجانی، ضریب هوشی و. . . را می سنجد.
در زمان خلافت عمر والی کوفه، مغیرة بن شُعبه، سردار خود کثیربن شهاب حارثی را که در جنگ قادسیه هم شرکت داشت، به جنگ اهالی طیلسان ( طالشان ) فرستاد ولی او نتوانست آن سرزمین را بگشاید. در اوایل اسلام در زمان خلافت عثمان سرزمین طالشان ( طیلسان ) هم زمان با دیار دیلم و بَبَر، یک بار به وسیلهٔ براء بن عازب و بار دیگر به وسیلهٔ ولید بن عُقبة بن اَبی مُعَیط فتح شد.
تالش (قوبا). تالش ( به لاتین: Talış ) یک منطقه مسکونی در جمهوری آذربایجان است که در شهرستان قوبا واقع شده است. تالش ۱۶۱ نفر جمعیت دارد.

دانشنامه آزاد فارسی

تالِش
قوم و ناحیه ای در غرب و شمال غرب گیلان و همچنین در جنوب شرقی جمهوری آذربایجان. این ناحیه در گیلان به خمسۀ طوالش، مرکب از تالش دولاب (طالش دولاب، شهرستان رضوان شهر)، ماسال، شاندرمن، اسالم، کرگان رود (شهرستان تالش) موسوم است و از آستارا تا رضوان شهر و غرب بندرانزلی امتداد دارد. تالش آذربایجان، که مرکز آن شهر معروف لنکران است، تا جنگ های اول ایران و روسیه و انعقاد قرارداد گلستان (۱۲۱۸ـ۱۲۲۸ق) در قلمرو دولت ایران قرار داشت و مرکز حکومت موروثی خاندانی از سادات تالش بود. زبان تالشی به گروه زبان های ایرانی شمال غربی تعلق دارد و از شمال لنکران تا کپورچال انزلی رایج است. در این زبان، نشانه های بسیاری از زبان های اوستایی و پارسی باستانی و میانه دیده می شود. تالش ها مسلمان اند و برخی از آن ها شیعۀ امامیه و برخی دیگر پیرو مذهب شافعی اند. مشهورترین طوایف تالشی عبارت اند از دلاغرده (ترک زبان شاهسون، ساکن روستاهای مرزی اُجارود)، آقاجانی، مشایخ، خاشابری، شیرازی، بوداق و غیره. پیشینۀ قوم تالشی بسیار مبهم است و سکونت آنان در سرزمین های کادوسیان باعث شده که بعضی پژوهشگران آنان را بازماندگان کادوسیان بدانند. نخستین مورخان و جغرافیانویسان مسلمان از این قوم با نام طیلسان یاد کرده اند که، به نوشتۀ یاقوت حموی، معرب کلمۀ تالشان است. بسیاری از تالشان مرید شیخ صفی و خاندان او بودند و پیش از تشکیل دولت صفویه به مذهب شیعۀ امامیه پیوستند. بعضی از صوفیان تالشی، نظیر دده بیگ و خادم بیگ، با حمایت از شاه اسماعیل و نجات او، نقش مهمی در تشکیل سلطنت صفوی ایفا کردند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تالِش، سرزمینی در جنوب غربی دریای خزر و نیز رشته کوه و قومی به همین نام، همچنین نام شهرستانی در استان گیلان می باشد.
سرزمین تالش با وسعتی حدود ۸۴۰، ۸ کم ۲ در امتداد کرانه های جنوب باختری دریای مازندران، از شمال تالاب انزلی تا مصب رودخانۀ کورا، در جمهوری آذربایجان کشیده شده است. این سرزمین از خاور به دریای مازندران و از باختر به رشته کوه های تالش محدود است و اقلیمی همانند گیلان دارد. بخش شمالی این سرزمین نخست در ۱۲۲۸ق/۱۸۱۳م پس از پایان نخستین جنگ ایران و روسیه برپایۀ عهدنامۀ گلستان از ایران جدا، و ضمیمۀ خاک روسیۀ تزاری شد؛ اما به سبب ناخرسندی مردم محلی از روس ها و بیرون رانده شدن نیروهای روسیه توسط مردم آنجا، دوباره به خاک ایران پیوست. با سرنگونی حکومت تزاری روسیه در ۱۹۱۷م، تالش شمالی در قلمرو جمهوری نوبنیان مغان قرار گرفت، اما پس از چندی اراضی این جمهوری نوپا به تصرف حکومت مساواتی ها در آمد و این بخش از تالش بر قلمرو آنان افزوده شد و سرانجام با چیرگی بلشویک ها بر قفقاز و سرنگونی حکومت مساواتی ها و با تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بخش شمالی تالش در اراضی جمهوری آذربایجان شوروی قرار گرفت و در ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان این بخش از تالش همچنان در قلمرو این کشور باقی ماند.بخش جنوبی این سرزمین که در ایران قرار دارد، از لحاظ تقسیمات کشوری جزئی از استان گیلان به شمار می رود و مشتمل بر ۴ شهرستان به نام های تالش، رضوان شهر، ماسال و آستارا ست. اما بخش شمالی آن که در اراضی جمهوری آذربایجان واقع است، از ۶ واحد اداری به نام های لنکران، جلیل آباد، ماساللی، آستارا، لریک و یاردیملی تشکیل شده است.
آب و هوای تالش
سرزمین تالش باریکه ای جنگلی و مرطوب است که از لحاظ ناهمواری ها به دو ناحیۀ کاملاً متمایز جلگه ای در شرق و کوهستانی در غرب تقسیم می شود. پهنای ناحیۀ جلگه ای آن به تفاوت از ۱ تا۵۰ کم است. بخش کوهستانی تالش به سبب همجواری با دریای مازندران پوشیده از جنگل و مراتع نسبتاً وسیع است. آب و هوای تالش در ناحیۀ جلگه ای معتدل و مرطوب، و در ناحیۀ کوهستانی مرطوب و سرد است و بارندگی سالانۀ آن میان ۳۰۰، ۱-۸۰۰، ۱ میلی متر است.
رشته کوه ها و رودها
رشته کوه های تالش به درازای ۲۷۰ کم در جهت شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد. این رشته کوه از جنوب شهرستان مغان شروع می شود و رو به سوی جنوب خاوری تا درۀ آستارا به صورت کوه های مرزی میان ایران و جمهوری آذربایجان ادامه می یابد و از گردنۀ حیران منحرف شده، تا باختر هشتپر تقریباً به صورت مستقیم کشیده می شود. سپس از باختر هشتپر دوباره به سوی جنوب خاوری امتداد دارد و در جنوب شهرستان رشت به درۀ سفید رود می رسد. این کوهستان از کوه های بسیاری تشکیل یافته است که مهم ترین آن ها عبارت اند از آق داغ (۳۲۲، ۳ متر)، سبله خونی (۱۱۰، ۳ متر)، میریش یوردی (۹۴۸، ۲ متر) و خیل گاه (۸۶۰، ۲ متر) رودهای چندی از بلندی های کوه های تالش سرچشمه می گیرند که بیش تر از آب برف تغذیه می شوند و به دریای مازندران می ریزند. از مهم ترین این رودخانه ها در ناحیۀ جنوبی تالش، شاندرمن، شفارود، لمیر، کرگان رود، لندویل و آستارا را می توان نام برد. در ناحیۀ شمالی نیز رودخانه های ویلشن، لنکران و تنگ رود جریان دارد.
منابع اقتصادی
...

ویکی واژه

تلفظ باستانی این اصطلاح تالَش بوده که بمرور زمان تغییر یافته است.
اصطلاحی برای اشاره به افرادی خاص از آقایان و برای بانوان کاربرد نداشته‌است. نژادی خاص از مردان، مردان درشت هیکل یا لندهور و تنبل. تالش ممکن است مترداف تات باشد.