گوجه فرنگی

لغت نامه دهخدا

گوجه فرنگی. [ گ َ / گُو ج َ/ ج ِ ف َ رَ ] ( اِ مرکب ) گل گلاب در ذیل گیاهان دولپه ای پیوسته گلبرگ در تیره بادنجانیان آرد: گوجه فرنگی یا تمات که میوه درشت قرمز آن دارای چندین خانه و خوراکی است. ( گیاه شناسی گل گلاب ص 238 ). و تقی بهرامی آرد: نباتی است یکساله دارای برگهای دندانه دار و خوشبو و گلهای زرد و میوه اش قرمز به اشکال مختلف و تخم نخودی رنگ در نقاط گرمسیر خوب عمل می آید، اول بهار بذر گوجه فرنگی را روی پِهِن یا زیر شاسی می کارند، یک تا دو ماه دیگر بوته های گوجه فرنگی را در صحرا به فاصله 10 تا 12 سانتیمتر نشا می کنند، همین که ساقه گوجه فرنگی به ارتفاع 30 تا 40 سانتی متر رسید باید آب داد زیرا آب روی بوته ریخته موجب بروز ناخوشیهای قارچی میگردد. برای تهیه گوجه فرنگی زمستانه باید در مهرماه تخم آن را روی پِهِن کاشت و همین که بوته ها دو یا سه برگه شدند آنها را در گلدان نشا می کنند و گلدان را در پهن فرومیکنند، و در زمستان گلدانها را در گرمخانه می گذارند. برای تهیه گوجه فرنگی نوبرانه باید به هر بوته یک ساقه گذاشت و بقیه را هرس کرد، گلها را نیز تنک می کنند زیرا هر قدر گل کمتر باشد میوه ها زودترمیرسد. گرفتن تخم گوجه فرنگی بدین طریق صورت میگیرد که به هر بوته بیش از چند میوه سالم نمی گذارند و بقیه را میکنند، پس از آنکه آن چند میوه خوب رسید تخم آنها را از الک درکرده شستشو می دهند و در آفتاب گسترانیده می خشکانند. گوجه فرنگی هایی که تا آذر و دی نرسند آنها را با بوته می کنند و در اطاق یا زیرزمین هواداری آونگ می کنند ( با نخ می آویزند ) تا برسد. ( از فرهنگ روستایی ص 1045 ). و پورداود آرد: گوجه فرنگی نیز از ره آوردهای آمریکا است ، ازجنوب آن سرزمین از مکزیکو و پرو میباشد. ناگزیر این گیاه هم به دستیاری مردم اروپا به ایران رسیده ، تاریخ ورود آن به اسپانیا دانسته نشده ، اما شبهه نیست که در نیمه قرن شانزدهم م. در اروپا کم وبیش شناخته شده بود، زیرا در سال 1557 م. تصویری از این میوه به نام «سیب زرین » به جای مانده است. پزشک و گیاه شناس دودنس که در 29 ژوئن 1517 در مخلن در بلژیک تولد یافت و در 10 مارس 1585 در لیدن ( هلند ) درگذشت. در سال 1557 که یاد کردیم در آنتورپ کتابی درباره گیاهان بومی و بیگانه نگاشته و هر یک را با تصویری آراسته ، تعریف کرده و در جزء این گیاهان بیگانه ، گوجه فرنگی یاد گردیده است. در سالهای 1576 و 1586 و 1587 در آثار دانشمندان و هنروران دیگر به این گیاه برمیخوریم. این گیاه در میهن دیرین خود آمریکا از رستنیهای بسیار کهنسال به شمار میرودو در هیچ جای آن سرزمین خودرو دیده نشد، در همان هنگامی که آمریکا را پیدا کردند این گیاه در همه جا کشت میشد و ازبرای خورش بومیان به کار میرفت ، پس از رسیدن به اروپا سالها در باغها جزء گیاهان زینتی کاشته میشد و آن را زهرآگین می پنداشتند. یکی از نویسندگان ( زوین جر ) در سال 1696 نوشت که در ایتالیا آن را میخورند، اما زیان بخش است.

فرهنگ معین

( ~ . فَ رَ ) (اِ. ) گیاه علفی از تیرة بادنجانیان ، میوة آن کروی ، سرخ و گوشت دار و خوراکی است .

فرهنگ عمید

۱. میوه ای آبدار با پوست نازک سرخ رنگ و تخم های ریز که خام و پختۀ آن خورده می شود و دارای ویتامین c می باشد.
۲. بوتۀ این گیاه که شاخه های بلند و برگ های بریده دارد، تمات، تماته.

فرهنگ فارسی

گل گلاب در ذیل گیاهان دو لپ. پیوسته گلبرگ در تیر. بادنجانیان آرد .

دانشنامه عمومی

گوجه فرنگی یا بادنجان رومی ( نام علمی: Solanum lycopersicum ) یکی از سبزیجات سرخ رنگ و خوش بو و آبدار است. این گیاه بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است که طی دورهٔ استعماری اسپانیا به سایر نقاط جهان منتقل شد. انواع مختلف این گیاه امروزه در سراسر جهان پرورش داده می شود. البته «گوجه فرنگی» از نظر علم باغبانی و نداشتن هسته در دسته میوه جات محسوب می شود. گوجه فرنگی دارای خواص و مزایای بسیار مناسبی برای بدن می باشد و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است، همچنین استفاده از گوجه کمک شایانی به درمان برخی بیماری ها می کند.
این میوه امروزه به روش های مختلفی، به طور خام یا به عنوان یکی از مواد لازم برای تهیهٔ غذا، انواع سس و نوشیدنی مصرف می شود و بخش مهمی از رژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل می دهد. کشت و پرورش این گیاه به طور کلی، مساحتی حدود سه میلیون هکتار را به خود اختصاص داده است، که نزدیک یک سوم کل مساحت مختص به کشت تره بار در جهان است.
با وجود این که گوجه فرنگی در علم گیاه شناسی یک میوه تلقی می شود، در علم کشاورزی اغلب به عنوان تره بار ( سبزیجات ) شناخته می شود.
گوجه فرنگی به تیرهٔ بادنجانیان تعلق دارد و از گیاهان چندساله است.
به علت اهمیت اقتصادی، این گیاه موضوع تحقیق و پژوهش های بسیاری قرار دارد و در علم ژنتیک به عنوان یکی از گیاهان الگو شناخته می شود. تحقیقات انجام شده بر این گیاه در سال ۱۹۹۰ به تولید نخستین نوع تراریختهٔ مجاز برای مصرف و تجارت در ایالات متحده آمریکا انجامید.
گوجه فرنگی درمانگر سرطان است و از ابتلا به بسیاری از مریضی ها جلوگیری می کند. خواص خوردن آب گوجه در هنگام صبح یک دارو شفادهنده عمل می کند که بسیاری از متخصصان تغذیه آن را توصیه می کنند.
گوجه فرنگی منبع غذایی اصلی آنتی انتی اکسیدان لیکوپن است که با فواید سلامتی بسیاری از جمله کاهش خطر بیماری قلبی و سرطان مرتبط است. علاوه بر این منبع عالی ویتامین C، پتاسیم، فولات و ویتامین K است.
میزان آب گوجه فرنگی حدود ۹۵ درصد است. ۵ درصد دیگر عمدتاً از کربوهیدراتها و فیبر تشکیل شده است.
دانشمندان دریافته اند ماده ای شیمیایی به نام گلیکوالکالید در برگ های گوجه فرنگی وجود دارد که مصرف آن می تواند باعث معده درد و بروز اختلالات عصبی شود.
برگ های گوجه فرنگی حشرات پرنده مثل پشه را دفع می کند که برای این کار، برگ ها را در چند نقطه از اتاق خود بگذارید. این عمل موجب فراری دادن حشرات می شود. اگر در محل مورچه ها چند عدد برگ گوجه فرنگی قرار دهید، بوی برگ این میوه مورچه ها را فراری می دهد.

دانشنامه آزاد فارسی

گوجه فرنگی (tomato)
گیاهی یک ساله، از خانوادۀ بادمجانیان، با نام علمی Lycopersicon esculentum، بومی امریکای جنوبی. این گیاه را به فراوانی کشت می کنند تا از میوۀ گرد، سرخ، براق، و دانه دار آن در تهیۀ سالاد و سایر غذاها استفاده کنند. گوجه فرنگی های امروزی به روش ژنتیکی اصلاح شده اند. به قسمی که گوشت بیشتر و آب و تخم کمتری دارند. این میوه سرشار از ویتامین ث است.