گنده پیر. [ گ َ دَ / دِ ] ( اِ مرکب )زن پیر سالخورده را گویند. ( برهان ). پیرزنی که به غایت سالخورده باشد و بدبوی گردد، چه گویند که چون زنان بسیار پیر گردند گنده و بدبوی شوند. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ): جَحَم ، رِش ، جِحمَش ، جُحموش ؛ زن گنده پیر کلانسال. جِلِّقة، جِلِقة، حَیزَبون ؛ زن گنده پیر. دَردَبیس ؛ گنده پیر کلانسال. دِردِح ، دلِقِم ، عجروفة، شَلمَق ، شَنَهبَر، شَنَهبَره ، شَهمَلة، صِلقِم ؛ گنده پیر کلانسال و سطبر. عُث ، عُثَّة، عَثواء، عُجروف ، عُجروفة،عَجوز؛ زن گنده پیر کلانسال. عَزوم ، عَشَبة، عُفّة. عُلفوف ، عَوزَب ، عَیضَمور، عَیهَلة، قَشعَة، قَلعَم. ( منتهی الارب ). قَندَفیر، معرب گنده پیر است. ( قاموس ).کِردِح ، کَلدَح ، کَلشَمَة، کَهَّة، هِردِبَة، هِرشَبَّة، هِرشَفَّة، هِزرَفَة، هِزروفة، هَمَّرِش ، هِمَّة، هَیعَرون ؛ گنده پیر کلانسال. ( منتهی الارب ) : اندرآمد مرد با زن چرب چرب گنده پیر از خانه بیرون شد به ترب.رودکی.طعام بیرون آوردند لختی بخوردند و آنچه مانده بود مر آن گنده پیر را داد. ( ترجمه طبری بلعمی ). بهرام گنده پیر را گفت قدح داری که ما در آن شراب خوریم ؟ ( ترجمه طبری بلعمی ). مرد گفت به محلت ما یکی گنده پیر است و او را یکی گاو بود پس آن گاو بمرد گنده پیر از غم گاوبگریست. ( ترجمه طبری بلعمی ). یکی گنده پیری شد اندر کمند پر آژنگ و نیرنگ و بند و گزند.فردوسی.مادرتان پیر گشت و پشت به خم کرد موی سر او سپید گشت و رخش زرد تا کی از این گنده پیر، شیر توان خورد... منوچهری ( دیوان چ 2 دبیرسیاقی ص 165 ). بیارید این پلید بدکنش را بلایه گنده پیر بدمنش را.( ویس و رامین ).سپید است این سزای گنده پیران دورنگ است این سزاوار دبیران.( ویس و رامین ).سبک پخت کدبانوی گنده پیر به هم نان و خرما و کشکین و شیر.اسدی.تا تو بدین فسونْش به بر گیری این گنده پیر جادوی رعنا را.ناصرخسرو.وین کهن گشته گنده پیر گران دل ما می چگونه برباید. ناصرخسرو ( دیوان چ مینوی و محقق ص 224 ). چه گویی که پوشیده این جامه ها را همان گنده پیری چو کفتار دارد.ناصرخسرو.تا روزی بر شبه گنده پیری بیامد و خویشتن را به دیوانگی زد. ( قصص الانبیاء ).
فرهنگ معین
(گَ دَ یا دِ ) (ص مر. ) پیر، سالخورده و فرتوت .
فرهنگ عمید
پیر فرتوت، سال خورده، کمپیر.
فرهنگ فارسی
۱ - پیر سالخورده ( مخصوصا زن ) : ای گنده پیر جادو . نگاه کن که بندیان چگونه بیرون آمدند . توضیح این ترکیب برای مردان پیر نیز استعمال شود : حور با تو چگونه پردازد ? حور با گنده پیرکی سازد ? ( سنائی ) ۲ - دنیا : از فرازش نبرده سوی نشیب مگر این گنده پیر غر چه فریب ( سنائی ) توضیح بعض فاضلان بضم اول خوانده اند ولی غالب محققان بفتح اول خوانند . هدایت نیز در انجمن آرا تصریح کرده : پیرزنی که بغایت سالخورده باشد و بد بوی گردد چه گویند که چون زنان بسیار پیر گردند گنده و بدبوی شوند . و آنندراج نیز همین عبارت را نقل کرده است .
