چغندر

لغت نامه دهخدا

چغندر. [ چ ُ غ ُ دَ / دُ ] ( اِ ) حویجی باشد که در آشها داخل کنند. ( برهان ). معروف است و در آشها کنند. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). سبزه ای است خوردنی مثل ترب که شلغم نیز گویند. ( شرفنامه منیری ). بهندی ، کنگلو. ( از شرفنامه منیری ). گیاهی که ریشه آن کلفت و لحمی است و بتازی «سلق » نامند و پخته آن ازاغذیه لذیذ و شیرین است و برگ چغندر و خود آن را در آشها و بورانی ها داخل میکنند و نیز چغندر را در تغذیه حیوانات بکار میبرند و از نوعی از آن قند و الکل میسازند. ( ناظم الاطباء ). سبزیی است خوردنی با ریشه بزرگ. ( فرهنگ نظام ). گیاهی دوساله که در سال اول برگهای گسترده دارد و ریشه آن اندوخته قندی میسازد و در سال دوم ساقه گلدار آن تشکیل یافته اندوخته رابمصرف میرساند. ساکارز در برگهای بزرگ چغندر در هنگام روز در برابر نور ساخته میشود و شب به ریشه رفته در آنجا ذخیره میشود و طبقات متوالی ریشه ضخیم میگردد. رنگ ریشه های چغندر ممکن است زرد یا سفید یا سرخ تیره باشد. ( گیاه شناسی گل گلاب ص 274 ). نام گیاهی که بیخ و ریشه آن که در زیر زمین رشد میکند انواع گوناگون ریز و درشت و کم شیرینی و پرشیرینی دارد و نوع معروف آن چغندر قند است که در کارخانه ها بمصرف تهیه قند میرسد و تفاله یا ملاس این نوع چغندر را در تغذیه حیوانات مصرف میکنند یا بجای کود در تقویت بعضی زراعتها بکار میبرند و نوع دیگرش چغندر معمولی است که از پخته آن روستائیان و بعضی اهالی شهرستانها تغذیه میکنند و خام آن را نیز بمصرف تغذیه حیوانات علفخوار میرسانند. چقندر. چندر. لبلاب. سِلق.. چکندر. شلغم. شوندر. صوطر :
سراپای بعضی و بعضی کیاکن
چو اندر مغاک چغندر چغندر.عمعق.چارارکان مختلف در دیگ آش سرکه هست
رو پیاز و مس چغندر دنبه سیم و گوشت زر.بسحاق اطعمه.- امثال :
جائی که گوشت نیست چغندر پهلوان است .
جائی که گوشت نیست چغندر سالار است .
چغندر گوشت نشود دشمن دوست نشود.
زیره بکرمان میبرد چغندر به هرات .
فلان است نه برگ چغندر.
و رجوع به چغندر پخته و چغندر قند و چقندر و چگندر و چندر و لبو شود.

فرهنگ معین

(چُ غُ دَ ) (اِ. ) چگندر، چندر، گیاهی است از تیرة اسفنجیان دارای برگ های درشت و پهن که مواد غذایی آن در ریشة ستبرش اندوخته است و بر سه قسم است : چغندر رسمی ، چغندر فرنگی و چغندر قند.

فرهنگ عمید

۱. گیاهی از خانوادۀ اسفناجیان، با ریشۀ غده ای و قندی.
۲. ریشۀ غده ای و مخروطی شکل این گیاه مصرف خوراکی دارد.

فرهنگ فارسی

( اسم ) گیاهی است از تیر. اسفناجیان و یکی از گونه های گیاه پازی میباشد و دارای انواع متعدد است . چغندر معمولی گیاهی است دو ساله در سال اول مواد غذایی را در ریش. ستبرش اندوخته میکند و در سال دوم گل و بذر میدهد . چغندر معمولی در حدود ۲ تا ۶ مواد قندی دارد پنجر پنجار . یا چغندر قند . گونه ای از چغندر که برای استفاده از قند ذخیره شده در ریشه اش کشت میشود و در کارخانه های قند سازی قند آنرا استخراج میکنند .

دانشنامه عمومی

چُغُندَر ( چگندر، چندر ) گیاهی از خانوادهٔ اسفناجیان، با ریشهٔ غده ای و قندی و برگ های درشت و پهن که مواد غذایی در ریشهٔ ستبرش اندوخته می شود. ریشهٔ غده ای و مخروطی شکل این گیاه کاربرد خوراکی و دارویی دارد. گونه بنام آن چغندرِ قند است که در کارخانه ها از آن قند می گیرند. تفاله یا ملیس این گونه چغندر را برای خوراک دام ها یا به جای کود در پاره ای از کشاورزی ها بکار می برند.
گونه دیگر آن قرمز رنگ و شیرین است که پخته آن به نام لبو خورده می شود و اکثرا در زمستان استفاده میشود. چغندر و برگ چغندر را برای پختن آش ها و بورانی ها گوناگون بکار می برند. از گونه ای از آن نیز قند و الکل می سازند. گیاهی دوساله که در سال اول برگهای گسترده دارد و ریشه آن اندوخته قندی می سازد و در سال دوم ساقه گلدار آن از اندوختهٔ قندی آن بهره می برد.
ساکارز در برگ های بزرگ چغندر در هنگام روز ساخته می شود و شب به ریشه می رود در آنجا ذخیره می گردد و طبقه های ریشه کلفت می گردد. رنگ ریشه های چغندر ممکن است زرد یا سفید یا سرخ تیره باشد.
خوردن چغندر، روان کننده معده، اشتهاآور و آرام بخش است. معده را تقویت می کند و اسهال خونی را متوقف می کند. آن را بپزید و با آب نیم گرم آن تنقیه کنید، ورم روده را درمان می کند.
احتمالاً شما عادت کرده اید که چغندر را به صورت پخته شده ( لبو ) و در داخل سالاد میل کنید. با این حال روش های متعددی برای مصرف چغندر وجود دارد که می توان بیشترین بهره را از خواص آن برد.
• کاهش فشار خون
• کاهش وزن
• مقابله با رادیکال های آزاد
• مقابله با سرطان
• بهبود گوارش
• بهبود عملکرد غده تیروئید
• درمان کم خونی
• مقابله با احتباس آب در بدن
• سلامت خانم های باردار و جنین
• جوان سازی مغز
• چغندری که برگ آن مصرف می شود و معمولاً برگ چغندر گفته می شود.
• چغندری که معمولاً ریشه آن مصرف می شود و برگ آن جنبه علوفه دام دارد و در مصرف غذای انسانی کاربرد ندارد و سه رقم است:
الف ) چغندر لبو که ریشه آن غده گرد و شلغمی شکل است و به رنگهای سرخ تیره مایل به سیاه یا سفید می باشد کمی شیرین است ( ۸ تا ۵ درصد ) قند دارد و به مصرف غذایی به عنوان سبزی می رسد یا پخته آن به نام لبو خورده می شود.
چغندر (سرده). چغندر ( نام علمی: Beta ) نام یک سرده از تیره تاج خروسیان است. میوه این گیاه چغندر است.
چغندر (گیاه). چغندر ( گیاه ) ( نام علمی: Beta vulgaris ) نام یک گونه از تیره تاج خروسیان است.

دانشنامه آزاد فارسی

چُغندر (beet)
گیاهانی متعلق به تیرۀ اسفناج. به صورت محصول غذایی کشت می شوند. انواعی ازچغندر معمولی(Beta vulgaris) برای تولید شکر، و نوع دیگر آن، چغندر علوفه ای، برای تغذیۀ دام کاشته می شوند.چغندر قرمز یا لبو(Beta rubra) در ترشی، آش، بورانی، سوپ و سالاد مصرف می شود. تیرۀ اسفناج شامل اسفناجو چغندر برگینیز می شود. زیرگونه ای از چغندر معمولی، با نام علمی Beta vulgaris cicle، به جای اسفناج در غذاها مصرف می شود که آن را با نام پاغازیمی شناسند. مهم ترین گونه چغندر، چغندرقند معمولی است که از آغاز کشت آن حدود۲.۵ قرن می گذرد. پیش از آن، نیاز قند کشورها از طریق کشت نیشکر تأمین می شد. در ۱۷۴۷، مارگراف (۱۷۰۹ـ۱۷۸۲)، شیمی دان آلمانی، قند چغندر را کشف کرد و در ۱۷۸۶، آکهارد (۱۷۵۳ـ۱۸۲۱)، شاگرد مارگراف، موفق به استخراج قند شد. در ۱۲۷۴ش، ادوارد پولاک (۱۸۱۸ـ۱۸۹۱)، پزشک اتریشی و معلم دارالفنون بذر چغندرقند را به ایران وارد کرد و درصدد کشت و ترویج آن برآمد. پس از استخراج قند از چغندر، از پس ماندۀ آن برای سوخت، تهیۀ منابع سلولزی، خوراک دام و طیور، و اصلاح خاک استفاده می کنند.

ویکی واژه

چگندر، چندر، گیاهی است از تیرة اسفنجیان دارای برگ‌های درشت و پهن که مواد غذایی آن در ریشة ستبرش اندوخته‌است و بر سه قسم است: چغندر رسمی، چغندر فرنگی و چغندر قند.