معنی. [ م َ نا / م َ نی ی ] ( ع اِ ) هرچه قصد کرده شود از چیزی. ( از منتهی الارب ). هرچیزی که شخص قصد می کند و مقصود. ج ، معانی. ( ناظم الاطباء ). قصدکرده شده. ( غیاث ) ( آنندراج ). || مقصود از سخن. ( مهذب الاسماء ). مراد کلام. ( منتهی الارب ). آنچه لفظ بر آن دلالت دارد. ( از اقرب الموارد ). آرش و مضمون و مفهوم و مراد و مقصود و منظور و دلالت وغرض و نیت. ( ناظم الاطباء ). مضمون. ج ، معانی و با لفظ تراویدن و بستن مستعمل و پاک ، باریک ، نازک ، موزون ،سنجیده ، رنگین ، غریب ، دلچسب ، دلفروز، تازه ، پوشیده ،درپیش پاافتاده ، خودرو، برجسته ، پرورده ، بکر، پیچیده ، پخته ، خفته ، کوتاه و مرده از صفات اوست. ( آنندراج ). آنچه از کلمه یا کلماتی مفهوم شود. مقصود از کلمه یا کلام. چم. مفهوم. فحوی. فحواء. مدلول. مقصود. مراد. منظور. منطوق. مفاد. مقتضی. تفسیر. تأویل. آرش. مقابل لفظ. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) : بدان در مراد جم آن ماه بود هم آن ماه معنیش دریافت زود.فردوسی.مباش کم ز کسی کو سخن نداند گفت اگر به حرف نگردد زبان مردم لال از آنکه خواهد گفتن اشارتی بکند ز لفظ معنی باید همی نه قال و مقال.عنصری.به لفظ هندو کالنجر آن بود معنیش که آهن است و بدو هر دم از فساد خبر.عنصری ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ).قدر شب اندر شب قدر است و بس برخوان از سوره و معنی بیاب.ناصرخسرو.آنکه چون مداح او نامش براند بر زبان زازدحام لفظ و معنی جانش پرغوغا شود.ناصرخسرو.ور چون تو جسم نیست چه باید همیش تخت معنی تخت و عرش یکی باشد و سریر.ناصرخسرو.اندر تن سخن به مثال خرد معنی خوب و نادره را جان کنم.ناصرخسرو.او همه معنی جود و داد و دین و دانش است رنجش آن باشد که معنیهای آن موزون کنی.قطران.قلمش پر عجیبه نکته سخنش پر لطیفه معنی.ابوالفرج رونی.که اگر در خواندن فروماند به تفهیم معنی کی تواند رسید. ( کلیله و دمنه ). زیرا که خط کالبد معنی است. ( کلیله و دمنه ). گر سخن را قیمت از معنی پدید آید همی معنوی باید سخن چه تازی و چه پهلوی.ادیب صابر.هزار معنی عذرا بگفت بنده ولیک
فرهنگ معین
(مَ ) [ ع . ] (اِ. ) ۱ - مقصود، مراد. ۲ - مفهوم ، کلام . ۳ - حقیقت . ۴ - مطلب ، موضوع . ۵ - باطن .
فرهنگ عمید
۱. مقصود. ۲. مفهوم و مضمون کلام. ۳. مطلب، موضوع. ۴. باطن.
فرهنگ فارسی
مقصد، مدلول ومضمون کلام، مطلب، موضوع، معانی جمع ( اسم ) ۱ - قصد شده مقصود مراد . ۲ - مفهوم کلام مفهوم سخن . ۳ - حقیقت : [ چندین هزار جواهر زواهر معنی در درج طبع ما درج کرد. ] ( المعجم . چا. دانشگاه . ۴ ) ۱ - مطلب موضوع : شاهزاده کس فرستادو آن معنی را بعرض استاد گان پایه سریر اعلی رسانید. ( ظفر نامه یزدی . چا. امیر کبیر ۳۹۸ : ۲ ) جمع : معانی . ۵ - باطن یا راه ( ره ) معنی . راه باطن طریق حقیقت : [ گفت : این قوم اند از تردامنان در ره معنی نه مردان نه زنان . ] ( منطق الطیر. چا.دکتر مشکور ۱۲۴ ) توضیح : در فارسی گاه - معنا نویسند . یا اسم معنی . یا بتمام معنی کاملا. سید ابو الفیض از شاعران قرن دوازدهم و از شاگردان عبد القادر بیدل بوده است .
