معنی مصلحت | لغت یاب

لغت نامه دهخدا

مصلحت. [ م َ ل َ ح َ ] ( ع اِ ) مصلحة. مقابل مفسده. ( غیاث ). خلاف مفسدت. ( آنندراج ). صواب. شایستگی. صلاح. صلاح کار : پس صباح کرد و حال آنکه هر بلایی دفع شده بود و... هر مصلحتی نمایان و پیدا گشته. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 312 ). علم داشتم به اینکه او داناست به مصلحت های کسی که دربیعت اوست از خاص و عام. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 315 ). ببخشد او را حیاتی که وفا کند به کار دنیا و دین وعمری که کفایت کند مصلحتها را. ( تاریخ بیهقی ). آنجاکه یک مصلحت خداوند سلطان باشد در آن بندگان دولت را هیچ چیز باقی نماند. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 269 ). ثابت سازد نزد عام و خاص که امیرالمؤمنین فروگذاشت نمی کند مصلحت خلاف را. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 314 ). آنچه به مصلحت مال... تو پیوندد بر آن ثابت نکنی. ( کلیله و دمنه ). مکاریان آن بارها را به سوی خانه ای بردن اولیتر دیدند و به مصلحت نزدیکتر. ( کلیله و دمنه ).
قابله بهر مصلحت بر طفل
وقت نافه زدن نبخشاید.خاقانی.کیفیت مصلحت ومفسدت ولایت خود که سبب آن چیست. ( تاریخ جهانگشای جوینی ).
آن کس که توانگرت نمی گرداند
او مصلحت تو از تو بهتر داند.( گلستان ).هر آن که گردش گیتی به کین اوبرخاست
به غیر مصلحتش رهبری کند ایام.( گلستان ).- امثال :
کم گوی و بجز مصلحت خویش مگوی .باباافضل کاشی. امروز بدان مصلحت خویش که فردا
دانی و پشیمان شوی و سود ندارد.؟ ( از امثال و حکم دهخدا ). هر کسی مصلحت خویش نکو می داند.؟ ( از امثال و حکم دهخدا ).- مصلحت کار ؛ صلاح کار. اقتضای کار. مطابق اقتضای کار :
چشمه این گل چو وفادار نیست
روی بدو مصلحت کار نیست.نظامی.- مصلحت گرفتن کار ؛ به صلاح آمدن. درست و نیکو شدن. به جریان صحیح و دلخواه افتادن :
کار من مصلحت کجا گیرد
خاصه کاین فتنه در میان افتاد.خاقانی. || اقتضا. سازگاری. تناسب. مناسبت. ( یادداشت مؤلف ). || سزاوار و قابل. ( ناظم الاطباء ). مناسب. مقتضی. درخور. شایسته آنچه صلاح شخص یا جمعی در آن باشد. ( از یادداشت مؤلف ) :
با نفس هرکه درآمیختم
مصلحت آن بود که بگریختم.نظامی.مصلحت در دین ما جنگ و شکوه

فرهنگ معین

(مَ لَ حَ ) [ ع . مصلحة ] (اِمص . )خیر - خواهی ، نیک اندیشی . ج . مصالح .

فرهنگ عمید

آنچه باعث خیروصلاح، نفع، و آسایش انسان باشد.
* مصلحت دیدن: (مصدر متعدی ) خیر و صلاح دیدن، به خیر و مصلحت پنداشتن، مصلحت دانستن
* مصلحت کردن: (مصدر متعدی ) [قدیمی] مشورت کردن، صلاح پرسیدن.

فرهنگ فارسی

آنچه که باعث خیروصلاح ونفع و آسایش انسان باشد، مصالح جمع
( اسم ) ۱ - آنچه که صلاح و سود شخص یا گروهی در آن باشد : چون بعد مسافرت بقرب مبدل شد باید که مقدم و سرور شما عزیمت حضرت مصمم کند تا آنچه مصلحت ومقتضی وقت باشد استماع کرده باخلع پادشاهانه مراجعت نماید . ۲ - خیر اندیشی : شیر بعد از تامل بسیار فرمود که این سخن عین مصلحت و هواخواهی است ... ۳- کارنیک . ۴ - آنچه که صلاح شخصی باشد در حالی که بضرر اشخاص دیگر و جامعه تمام شود . چون میان او و اسکندر مخالفت و دشمنی بود بر حسب قضی. الحرب خدعه او را بگرفتند و پیش اسکندر فرستادند و بزبان مصلحت و فریب پیغام دادند که دشمن ترا فرستادیم اندیشه بخود راه مده و بی توقف بیا .

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] مصلحت در لغت به معنای صلاح، خیر و صواب است. و جمع مصلحت مصالح است.
در اصطلاح به معنای سبب رسیدن به مقصود شارع و به دست آوردن آن است اعم از عبادت که مربوط به حق خود شارع است یا عادت که برای نفع بندگان و انتظام معاش و احوال آن هاست.
حجت الاسلام غزالی در المستصفی می نویسد: مصلحت در اصل عبارت است از جلب منفعت و دفع مضرت، لیکن این مفهوم، منظور ما نیست زیرا جلب منفعت و دفع ضرر مقاصد خلق است لیکن مراد ما (اصولیین) از مصلحت محافظت بر مقصود شرع است.
← منظور از مقصود شرع نسبت به خلق
۱. ↑ لسان العرب، ماده «صلح»، ج۲، ص۵۱۶.
جابری عرب لو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه فارسی، ص۱۶۱.