اراده

لغت نامه دهخدا

اراده. [ اِ دَ ] ( ع مص، اِمص ) اِرادة. اِرادت. خواستن. ( تاج المصادر بیهقی ). خواست. خواسته. خواهش. میل. قصد. آهنگ. کام. دَهر. ( منتهی الارب ): و واقف گردان او را بدرستی اختیار کردنت در آنچه جسته ای آنرا و صواب بودن بآنچه اراده کرده ای. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 314 ).
نه بی ارادت او بر زمین ببارد ابر
نه بی مشیت او بر هوا بجنبد باد.مسعودسعد.ای داور زَمانه، ملوک زمانه را
جز بر ارادت تو مسیر و مدار نیست.مسعودسعد.ارادت من متضمن این رأی نیست. ( کلیله و دمنه ). زاهدی مهمان پادشاهی بود چون بخوان بنشستند کمتر از آن خورد که ارادت او بود و چون بنماز برخاستند بیش از آن کرد که عادت او. ( گلستان ).
گردن او عاشق ارادت دست است
پهلوی او فتنه ارادت ران است.
( ظاهراًدر صفت اسب ).
- اراده کردن؛ قصد کردن. آهنگ کردن. مقصود داشتن.
|| خواست خدا. مشیت. قضا. قدر. تقدیر. قال الرضا ( ع مص ): الابداع والارادة والمشیة اسماء ثلثة و معناها واحد: یقدر الاشیاء بحکمته و یدبر اختلافها بارادته. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 299 ). صفتی که حالت مخصوص را در آدمی ایجاد میکند که از او فعل مخصوصی صادر میشود و در حقیقت اراده تعلق میگیرد بچیز معدوم که آنرا بوجود و حصول بیاورد چنانکه در آیه شریفه: انما امره اذا اراد شیئاً ان یقول له کن فیکون ( قرآن 82/36 ). میلی است که از پس اعتقاد بر سود و نفع پیدا میشود. و اراده عبارت از مطالبه قلب است غذای روح را از طیب نفس. اراده قانع کردن نفس است از مرادات خود و رو نمودن است براوامر خدا و راضی شدن بر آن و گفته اند: اراده اخگری است از آتش دوستی در قلب که اقتضا میکند اجابت کردن دواعی نفس را. ( تعریفات جرجانی ).

فرهنگ معین

(اِ دِ ) [ ع. ارادة ] ۱ - (مص م. ) خواستن. ۲ - (اِ. ) خواست، میل، آهنگ.
(اَ رّ دِ ) ( اِ. ) گردونه، ارابه.

فرهنگ عمید

= عراده
۱. نیرویی ارادی و نفسانی که شخص را برای رسیدن به هدف وادار به انجام عمل می کند.
۲. خواست، میل، قصد.
۳. تصمیم جدّی.
۴. (تصوف ) علاقۀ درونی سالک برای رسیدن به حق و حقیقت.

فرهنگ فارسی

( اسم ) ۱ - گردونه ارابه. ۲ - قسمت زیرین هواپیما که چرخها بان پیوسته و هنگام فرود آمدن هواپیما نخست بروی زمین قرار میگیرد.
بمیل بخودی خود

دانشنامه عمومی

اراده (فیلم ۲۰۱۷). اراده ( به هندی: Irada ) یا قصد فیلمی محصول سال ۲۰۱۷ و به کارگردانی آپارنا سینگ است. در این فیلم بازیگرانی همچون نصیرالدین شاه، آرشاد وارسی، دیویا دوتا، شاراد کلکار و ساگاریکا غاتگ ایفای نقش کرده اند.

دانشنامه آزاد فارسی

توانایی گزینش از میان چند شیوۀ رفتار متفاوت و عمل کردن بدان، به ویژه هنگامی که عمل معطوف به هدفی مشخص و متأثر از آرمان ها و اصول معینی باشد. رفتار ارادی با رفتاری که به شکل غریزی، انعکاسی، یا از روی هوس و عادت سر می زند و نتیجۀ گزینش آگاهانه از میان چند گزینه نیست، متفاوت است.
از دیدگاه فلسفی. تا قرن ۲۰ اغلب فیلسوفان اراده را استعداد فطری مستقلی در انسان می دانستند. اختلاف آن ها بر سر نقش آن در ساختار شخصیت انسان بود. به زعم شوپنهاور فیلسوف آلمانی، اراده ای کلی در عالم وجود دارد که واقعیت اول است و ارادۀ فرد، جزئی از آن است. شوپنهاور اراده را مسلط بر همۀ وجوه دیگر شخصیت، معرفت، احساسات، و مسیر زندگی فرد می داند. صورت جدیدتری از نظریۀ شوپنهاور در فلسفۀ اگزیستانسیالیسم دیده می شود، چنان که ژان پل سارتر شخصیت را محصول اعمال انسان می شناسد و اعمال را نمودهایی از اِعمال ارادۀ انسان برای معنابخشیدن به جهانی که در آن زندگی می کند. غالب فیلسوفان دیگر اراده را هم ارز یا تابعی از دیگر وجوه شخصیت شمرده اند. افلاطون روان را مرکب از عقل و اراده و شوق می دانست. در دیدگاه فیلسوفان خردگرایی همچون ارسطو، توماس آکوئیناس، و رنه دکارت، اراده اهرمی در دست نفس ناطقه برای مهار شهوات و انفعالات حیوانی محض است. برخی از فیلسوفان تجربی مانند دیوید هیوم اراده را چندان متأثر از عقل نمی دانند و بیشتر فرمانبر عاطفه می بینند. فیلسوفان تکامل باوری چون هربرت اسپنسر و فیلسوفان عمل گرایی مانند جان دیویی اراده را نه استعدادی فطری بلکه دستاوردی تجربی می شناسند که اندک اندک در روند رشد فکری و بالندگی شخصیت فرد از رهگذر تعامل اجتماعی شکل می گیرد.
از دیدگاه روان شناسی. روان شناسان امروزه اغلب طرفدار نظریۀ عمل گرایانه در مورد اراده اند و آن را استعداد مستقلی نمی دانند و کیفیت یا وجهی از رفتار به شمار می آورند. کلّیتِ شخص است که اراده می کند؛ و اراده کردن در چند مرحله نمود می یابد: نخست، توجه کردن به هدف های کمابیش دور با معیارها و اصول کم وبیش انتزاعی؛ دوم، سبک سنگین کردن شیوه های رفتار گوناگون و عمل آگاهانه به شیوه ای که سنجیده ترین راه تأمین آن اهداف و اصول به نظر می رسد؛ سوم، منع امیال و ترک عادت هایی که ممکن است توجه را از اهداف و اصول منحرف کنند یا با آن ها نسازند؛ و سرانجام، ایستادگی به رغم موانع و ناکامی ها بر پیروی از هدف ها و پایبندی به اصول. نداشتن هدفِ درخور پیروی یا آرمان ها و معیارهای شایستۀ احترام، تزلزل در بذل توجه، عدم توانایی ایستادگی در برابر امیال و عادت ها، و تردید در گزینش از میان گزینه ها یا در پافشاری بر تصمیم، از کاستی هایی است که معمولاً بی ارادگی به بار می آورد.
از دیدگاه کلام. در علم کلام نیز دربارۀ ارادۀ ذات حق بحث می شود. حد جامع صفت اراده در انسان و خداوند به معنی توان انجام امر ملائم است ولی چون علم خداوند عین ذات است، از این جهت از اسماء ذات اوست و از حیث تعلق به فعل که متأخر از ذات وی است از اسماء افعال است. اراده گاه نیز به معنی اختیار، یعنی توان ترجیح بین دو امر، نیز به کار رفته است؛ گاه نیز در کلام و احادیث از مشیت تفکیک شده است، و در این معنی اراده صِرف توانِ بر فعل است و مشیت ایجادِ فعل.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اراده به شوق شدید به تحقق فعل اطلاق می شود. خواستن و همّت و اراده، آن قدر مهم است که گفته شده، خواستن، توانستن است، یعنی این که اگر کسی علاقمند به انجام کاری باشد در مقابل سختی ها و مشقت های آن مقاومت می کند، پس گویا که از همین الان به مقصد و مقصودش رسیده است. یا در اشعار می خوانیم:- همّت بلند دار که مردان روزگار از همّت بلند به جائی رسیده اند- همّت اگر سلسله جنبان شود مور تواند که سلیمان شود
اراده، یکی از صفات نفس است که به ایجاد یا ترک فعلی تعلق می گیرد و دارای مقدماتی، از جمله مرحله تصور است؛ یعنی انسان ابتدا چیزی را تصور نموده و سپس بررسی می کند که آیا فایده و مصلحتی دارد یا نه، بعد از تصدیق فایده آن، به آن تمایل پیدا می کند و به دنبال آن، هیجانی در نفس او پیدا شده و در پایان، حالت نفسانیه ای به نام « اراده » برای وی پدید می آید که از آن به «شوق مؤکد» تعبیر نموده اند.
نکته
برخی از اصولیون، اراده و طلب را یکی دانسته و برخی دیگر، میان این دو، فرق گذاشته اند. درباره تأثیر اراده در موضوع له الفاظ نیز میان اصولیون اختلاف است؛ عده ای موضوع له الفاظ را ذات معانی می دانند، ولی برخی دیگر معتقدند که موضوع له الفاظ، معنای مراد است؛ یعنی اراده استعمال کننده جزء معنای موضوع له است.
نقش همّت و اراده در زندگی
هر کس به جائی رسیده (چه مقامات معنوی، چه مادی) از شاهرا همّت و اراده قوی رسیده است. دانشمندان، ره آوردهای علمی خود را نتیجه نیروی اراده می دانند. مرتاض های هندی که به قدرت های عجیبی دست یافته اند و در مکتب یوگائیسم در ورزش، آثار چشم گیر داشته اند و صاحبان کرامت که به مقامات والای معنوی و انسانی رسیده اند همه و همه اهمیت آن را گوشزد کرده اند، هر چند که در مسیر حرکت و مقصد و هدف با هم تفاوت دارند.
تقویت اراده یکی از راه های درمان بیماری های روانی
...
[ویکی اهل البیت] «اراده: صفت ترجیح دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با علم و شعور».
اراده، مصدر باب افعال به معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن و از ماده «رَوْد» به معنای طلب و رفت و آمد در جستجوی چیزی است.
اراده در فلسفه و کلام به صورت های گوناگونی تعریف شده است؛ مانند حالتی که پس از تصور منافع و مصالح برای فاعل حاصل می شود؛ صفتی که صاحبش را به یکی از دو طرف مقدور سوق می دهد؛ صفتی که به واسطه آن، از دو طرفِ ممکن یک طرف همراه با علم و شعور ترجیح داده می شود؛ علمی که سبب صدور فعل می شود بدون آن که این صدور از روی کراهت و جبر باشد؛ صفتی که اقتضای صاحبش را بالفعل و تأثیر او را تمام می کند که در حق تعالی عبارت از علم عنایی یعنی علم به نظام احسن است و در انسان، غیر از علم به شمار می رود.
داعی (علم به مصلحت موجود در فعل)؛ اعتقاد منفعت؛ میلی که در پی اعتقاد منفعت حاصل می شود؛ شوق مؤکّدی که به دنبال ادراک امر ملائم پدید می آید، چه ادراک یقینی باشد و چه ظنّی یا تخیّلی؛ شوق به برطرف کردن نقصی که شخص در وجود خود می بیند.
قصدی که به دنبال جزمِ حاصل از ادراک تصوری و تصدیقی پدید می آید؛ عزم راسخی که پس از مقدمات فعل، یعنی تصور و تصدیق و میل و جزم و عزم پدید می آید. برخی نیز اراده را معنایی منافی با کراهت و اضطرار دانسته اند.
در معنایی جامع می توان اراده را حالت یا صفتی دانست که پس از تصور منفعت یا مصلحت در فاعل حاصل و موجب ترجیح یکی از دو طرف می شود؛ بنابراین برخی از تعاریف پیشین نادرست است و برخی نیز تعریف دقیق اراده نیستند؛ بلکه از لوازم آن شمرده می شوند.
اراده در انسان، از کیفیات نفسانیه (امور وجدانی مانند لذت و درد) و شناختن آن برای انسان ها آسان است؛ ولی علم به ماهیت آن و نیز تعریف دقیق آن مشکل است. در عرفان، اراده یکی از منازل سلوک دانسته شده است و برخی آن را نخستین درجه از سلوک عارفان دانسته و گفته اند: در چنگ زدن به دست گیره محکم (الهی )رغبتی است که باعث می شود باطن شخص برای اتصال حقیقی به عالم قدس به سوی آن حرکت کند.