دعای تحویل سال

دعای تحویل سال، دعایی است که شیعیان در ایران در زمان تغییر سال شمسی به آن می‌پردازند. علامه مجلسی، عالم شیعه در دوره صفویه، این دعا را در کتاب زاد المَعاد در بخش مربوط به اعمال نوروز ذکر کرده است. به گفته او، این دعا در کتاب‌های کمتر شناخته شده نقل شده و در زمان تحویل سال خوانده می‌شود. در منابع پیش از دوره صفویه به دعای تحویل سال اشاره‌ای نشده است. برخی بر این باورند که عدم وجود این دعا در کتاب‌های دعای معروفی مانند مِصباح المُتَهَجِّد اثر شیخ طوسی و اِقبال الاَعمال اثر ابن‌طاووس نشان‌دهنده نبود سند معتبر برای آن است. همچنین، برخی دیگر احتمال داده‌اند که این دعا در دوره صفویه با ترکیب عبارات عربی ایجاد شده باشد. با این حال، امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای، رهبران ایران، این دعا را در آغاز پیام نوروزی خود قرائت می‌کردند. آیت‌الله جوادی آملی، یکی از مراجع تقلید، نیز خواندن این دعا در ایام نوروز را از سنت‌های نیکو به شمار آورده است. مکارم شیرازی نیز این دعا را در مفاتیح نوین به نقل از زادالمعاد ذکر کرده است. علامه مجلسی دو عبارت برای این دعا آورده و از برخی نقل کرده که این دعا باید در هنگام تحویل سال ۳۶۰ بار خوانده شود. یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ (ای کسی که تحول دل‌ها و گردش چشم‌ها در دست توست. ای تدبیرکننده شب و روز و ای تغییردهنده سال و حال، حال ما را به بهترین حال، تغییر ده) یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ (ای تغییردهنده سال و حال، حال ما را به بهترین حال، تغییر ده. عبدالله جوادی آملی بیان می‌کند که در این دعا، انسان از خداوند درخواست تغییر و تحول می‌کند و این تحول به معنای دگرگونی درونی انسان است. او در ارتباط این دعا با آغاز سال نو می‌گوید: بهار انسان را به یاد قیامت می‌اندازد، زیرا در این فصل، خداوند مردگان را زنده می‌کند. به این ترتیب، درختی که در بهار از خواب زمستانی بیدار می‌شود، مواد مرده را جذب کرده و به شکل خوشه و شاخ و برگ در می‌آورد. ایرانیان این دعا را در زمان تحویل سال شمسی به صورت فردی و جمعی می‌خوانند. در برخی مناطق، این سنت وجود دارد که بزرگ طایفه یا امام جماعت این دعا را قرائت کرده و دیگران به همراه او می‌خوانند. برخی معتقدند که این سنت به دوره صفویه و حتی پیش از آن برمی‌گردد. امروزه خواندن این دعا به یک آیین تبدیل شده و از رسانه‌های رسمی ایران نیز پخش می‌شود. گفته می‌شود که تنها شیعیان ایرانی این دعا را در زمان تحویل سال می‌خوانند و این عمل در میان اهل‌سنت ایران و شیعیان سایر کشورها رایج نیست.