نانومتر (Nanometer - nm): یک واحد اندازه‌گیری معادل یک میلیاردم متر. در نانوفناوری، مقیاس اندازه‌گیری برای ساخت و تحلیل ساختارهای نانومتری است.
نانومواد (Nanomaterials): موادی که در مقیاس نانو (در حدود 1 تا 100 نانومتر) تولید می‌شوند و خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی متفاوتی نسبت به مواد در مقیاس‌های بزرگتر دارند.
نانوساختار (Nanostructure): ساختارهایی که حداقل یکی از ابعاد آن‌ها در مقیاس نانو (کمتر از 100 نانومتر) است. این ساختارها ممکن است به صورت تک بعدی، دو بعدی یا سه بعدی باشند.
نانوذرات (Nanoparticles): ذراتی که اندازه آن‌ها در مقیاس نانو (معمولاً 1 تا 100 نانومتر) قرار دارد و ویژگی‌های متفاوتی نسبت به مواد هم‌جنس خود در مقیاس بزرگتر دارند.
نانوکپسول‌ها (Nanocapsules): ذرات نانومتری با یک هسته یا مرکز که می‌تواند مواد مختلف مانند داروها، مواد شیمیایی یا رنگ‌ها را در خود محصور کند.
نانوکامپوزیت‌ها (Nanocomposites): مواد ترکیبی که حداقل یکی از اجزای آن‌ها در مقیاس نانو است و به این ترتیب خواص بهبود یافته‌ای نسبت به مواد معمولی دارند.
میکروسکوپ نیروی اتمی (Atomic Force Microscope - AFM): یک دستگاه برای تصویر برداری از سطح مواد با استفاده از نیروی میان‌اتمی. AFM قادر است سطوح مواد را در مقیاس نانو تجزیه و تحلیل کند.
میکروسکوپ الکترونی عبوری (Transmission Electron Microscope - TEM): نوعی میکروسکوپ که از الکترون‌ها برای بررسی ساختار داخلی مواد در مقیاس نانو استفاده می‌کند.
میکروسکوپ الکترونی روبشی (Scanning Electron Microscope - SEM): میکروسکوپی که به جای استفاده از نور، از الکترون‌ها برای تصویربرداری از سطح ماده استفاده می‌کند.
پلیمرهای نانو (Nanopolymers): پلیمرهایی که در مقیاس نانو ساخته شده‌اند و معمولاً دارای ویژگی‌های متفاوتی مانند قدرت مکانیکی بالا، انعطاف‌پذیری یا خواص الکترونیکی خاص هستند.
نانوپوشش‌ها (Nanocoatings): پوشش‌های نازکی که در مقیاس نانو ایجاد می‌شوند و می‌توانند ویژگی‌هایی مانند ضدآب بودن، ضدخوردگی یا ضدخش بودن به سطوح بدهند.
ساخت نانو (Nanofabrication): فرآیندهایی برای ساخت ساختارهای نانو با استفاده از روش‌های مختلف مانند لیتوگرافی نانو، لایه‌نشانی و الگویابی.
نانوسیم‌ها (Nanowires): سیم‌هایی با قطر نانومتری که معمولاً خواص الکتریکی یا مکانیکی خاصی دارند و در کاربردهایی مانند الکترونیک و سنسورها استفاده می‌شوند.
نانوحسگرها (Nanosensors): حسگرهایی که از نانومواد برای اندازه‌گیری ویژگی‌هایی مانند دما، فشار، میدان الکتریکی و یا شیمیایی استفاده می‌کنند.
نانوتکنولوژی (Nanotechnology): فناوری‌ای که در آن از خواص مواد در مقیاس نانو برای طراحی، توسعه و تولید محصولات و سیستم‌های جدید استفاده می‌شود.
نانوپزشکی (Nanomedicine): استفاده از نانومواد برای تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌ها. این فناوری در دارورسانی هدفمند، تشخیص زودهنگام سرطان‌ها و بهبود سیستم‌های بیولوژیک کاربرد دارد.
لیتوگرافی نانو (Nano-lithography): فرآیند استفاده از الگوهای نانو برای ساخت ساختارهای میکروسکوپی و نانومتری روی سطوح.
نانوالکترونیک (Nanoelectronics): شاخه‌ای از الکترونیک که به بررسی و توسعه دستگاه‌ها و سیستم‌های الکترونیکی در مقیاس نانو می‌پردازد.
مقایسه مقیاس‌های نانو و میکرو (Nanometer vs Micrometer): در حالی که مقیاس میکرو معمولاً در حدود میکرومتر (1μm) است، مقیاس نانو به ابعاد بسیار کوچکتر (در حدود یک میلیاردم متر) اشاره دارد.
سیستم‌های مولکولی (Molecular Systems): سیستم‌هایی که شامل مولکول‌ها به عنوان واحدهای اصلی هستند و در نانوفناوری می‌توانند شامل ساختارهای مولکولی طراحی شده برای انجام وظایف خاص باشند.
نانوساختارهای سه بعدی (3D Nanostructures): ساختارهایی که در سه بعد دارای ابعاد نانومتری هستند و می‌توانند شامل نانوذرات، نانولوله‌ها و یا سایر اشکال هندسی باشند.
نانوتیوپ‌های کربنی (Carbon Nanotubes - CNTs): ساختارهای لوله‌ای شکل از اتم‌های کربن که به دلیل خواص مکانیکی، الکتریکی و حرارتی فوق‌العاده‌ای که دارند، در بسیاری از کاربردهای نانوفناوری مورد توجه قرار گرفته‌اند.
فناوری نانوپرتیکول‌ها (Nanoparticle Technology): فناوری‌ای که به تولید و استفاده از نانوذرات در بخش‌های مختلف مانند داروسازی، کشاورزی، محیط‌زیست و الکترونیک می‌پردازد.
کوانتوم دات‌ها (Quantum Dots): نانوذراتی که خواص اپتیکی و الکترونیکی منحصربه‌فرد دارند، به طوری که اندازه آن‌ها تأثیر زیادی بر رفتار الکترونی آن‌ها دارد و در حوزه‌های مختلف مانند سلول‌های خورشیدی و نمایشگرها کاربرد دارند.
افزایش سطح (Surface Enhancement): فرآیندی که در آن با استفاده از ساختارهای نانومتری، سطح تماس یک ماده افزایش می‌یابد تا خواص سطحی آن مانند جذب یا کاتالیزور شدن بهبود یابد.
خودآرایی (Self-assembly): فرآیندی که در آن مولکول‌ها یا نانوذرات به‌طور خودکار سازماندهی و ترتیب می‌یابند تا ساختارهای پیچیده‌ای ایجاد کنند، بدون نیاز به دخالت خارجی.
کاتالیزورهای نانو (Nanocatalysts): مواد نانومتری که به‌عنوان کاتالیزور برای تسریع واکنش‌های شیمیایی به کار می‌روند. این کاتالیزورها معمولاً دارای سطح وسیع و ویژگی‌های خاصی هستند که کارایی بالاتری دارند.
لایه‌های نانومتری (Nanolayers): لایه‌های بسیار نازک که ضخامت آن‌ها در حد نانو است. این لایه‌ها در زمینه‌هایی مانند پوشش‌دهی، الکترونیک و داروسازی کاربرد دارند.
رسانش نانو (Nanoscale Conductivity): رسانش الکتریکی و حرارتی مواد در مقیاس نانو که خواص آن‌ها به دلیل اندازه کوچک، به طور چشم‌گیری متفاوت از مواد در مقیاس میکرو یا ماکرو است.
نانوساختارهای مولکولی (Molecular Nanostructures): ساختارهایی که از مولکول‌ها یا اتم‌ها در مقیاس نانو ساخته شده‌اند و می‌توانند به صورت الگوهای پیچیده‌ای برای انتقال داده، ذخیره‌سازی انرژی یا ساخت مواد با خواص جدید طراحی شوند.
فیلم‌های نانومتری (Nanometric Films): فیلم‌های بسیار نازک که ضخامت آن‌ها در مقیاس نانو است. این فیلم‌ها معمولاً در نمایشگرها، پوشش‌ها و فناوری‌های الکترونیکی استفاده می‌شوند.
نانوکاتالیست‌ها (Nanocatalysts): کاتالیست‌هایی که از نانوذرات ساخته شده‌اند و می‌توانند فرآیندهای شیمیایی را با کارایی بالا تسریع کنند.
تحلیل سطح (Surface Analysis): فرآیندهایی برای بررسی و تحلیل ویژگی‌های سطح مواد، مانند ترکیب شیمیایی، ساختار اتمی و ویژگی‌های فیزیکی سطح.
میکروسکوپ نیروی مغناطیسی (Magnetic Force Microscopy - MFM): یک نوع میکروسکوپ که برای مطالعه و تصویر برداری از ویژگی‌های مغناطیسی سطوح مواد در مقیاس نانو استفاده می‌شود.
الکترو اسپینینگ (Electrospinning): فرآیند تولید الیاف نانومتری با استفاده از میدان الکتریکی. این الیاف ممکن است در زمینه‌هایی مانند پزشکی و فیلتراسیون استفاده شوند.
نانوگرافن (Graphene): یک ساختار دو بعدی از اتم‌های کربن که به صورت لایه‌های تک‌اتمی مرتب شده‌اند. گرافن خواص مکانیکی، الکتریکی و حرارتی استثنایی دارد و کاربردهای زیادی در الکترونیک، ذخیره‌سازی انرژی و نانوساختارها دارد.
نانوپوشش‌های ضد میکروبی (Antimicrobial Nanocoatings): پوشش‌های نانومتری که خواص ضدباکتری و ضدقارچی دارند و به‌طور گسترده در پزشکی، مواد بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می‌شوند.
برنامه‌ریزی مولکولی (Molecular Programming): یک رویکرد جدید در نانوفناوری که در آن مولکول‌ها به‌طور خاص برای انجام وظایف مشخص طراحی می‌شوند، مانند محاسبات مولکولی یا ساخت مواد.
پلاسمون‌های سطحی (Surface Plasmons): ارتعاشات الکترون‌های سطحی در مواد نانومتری که در تعامل با نور رخ می‌دهند. این پدیده در زمینه‌های نانوفناوری اپتیکی و حسگرها کاربرد دارد.
نانوذرات مغناطیسی (Magnetic Nanoparticles): نانوذراتی که ویژگی‌های مغناطیسی دارند و در کاربردهای مختلفی مانند تصویربرداری پزشکی، دارورسانی و ذخیره‌سازی داده‌ها به کار می‌روند.
