- اجتهاد – توانایی استنباط احکام شرعی از منابع اصلی (قرآن، سنت، اجماع و عقل).
- احتیاط – عملی که در آن فرد برای دوری از شبهه و اشتباه، سخت‌گیری بیشتری در انجام احکام دارد.
- اصول فقه – علمی که قواعد و مبانی استنباط احکام شرعی را بررسی می‌کند.
- اجماع – توافق همه فقها یا اکثریت آن‌ها بر یک حکم شرعی.
- استحسان – یکی از روش‌های اجتهادی که بر اساس درک و تشخیص مصلحت خاص، حکمی داده می‌شود.
- استصحاب – اصل فقهی که بر ادامه یافتن یک وضعیت پیشین تا زمان وجود دلیل جدید دلالت دارد.
- بیع – خرید و فروش و قراردادهایی که در آن انتقال مالکیت انجام می‌شود.
- ربا – هر نوع بهره و سود حرام در معاملات مالی.
- قصاص – مجازات برابر برای جنایات مانند قتل عمد و قطع عضو.
- دیات – جریمه‌های مالی که برای جنایات خاص در نظر گرفته می‌شود.
- قضا و شهادات – احکام مربوط به دادرسی و شهادت در دادگاه‌های شرعی.
- تیمم – نوعی طهارت جایگزین وضو و غسل در نبود آب.
- طهارت و نجاست – احکام مربوط به پاکی و ناپاکی در اسلام.
- عدالت – حالتی درونی که فرد را از انجام گناهان کبیره و اصرار بر صغیره بازمی‌دارد.
- اذن و ولایت – حق تصمیم‌گیری و سرپرستی شرعی بر افراد خاص، مانند ولایت پدر بر فرزند.
- کلام اسلامی – علمی که به اثبات و دفاع از اعتقادات دینی می‌پردازد.
- تفسیر قرآن – علمی که به فهم و تبیین آیات قرآن می‌پردازد.
- حدیث – سخنان، افعال و تقریرات پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع).
- اجتهاد مطلق و تجزیه‌ای – اجتهاد مطلق توانایی استنباط همه احکام شرعی، و تجزیه‌ای محدود به یک باب خاص است.
- اصالت الظهور – اصل فقهی که بر اساس معنای ظاهری الفاظ احکام را استخراج می‌کند.
- علم رجال – علمی که به بررسی اعتبار و وثاقت راویان حدیث می‌پردازد.
- علم درایه – دانشی که درباره انواع حدیث و کیفیت نقل و پذیرش آن بحث می‌کند.
- فقه مقارن – مقایسه فقه مذاهب مختلف اسلامی برای یافتن تفاوت‌ها و اشتراکات.
- ناسخ و منسوخ – تشخیص آیات یا احادیثی که احکام آن‌ها با آمدن حکم جدید منسوخ شده است.
- ظن و یقین – دو حالت ذهنی که در استنباط احکام مهم‌اند؛ یقین یعنی اطمینان کامل و ظن یعنی احتمال قوی.
- تقلید – پیروی از فتوای مجتهد توسط مقلد در مسائل شرعی.
- مقاصد شریعت – اهداف کلی شریعت مانند حفظ دین، جان، عقل، نسل و مال.
- اجیر – فردی که در قبال دریافت دستمزد، کار مشخصی را انجام می‌دهد.
- احکام تکلیفی – پنج حکم شرعی شامل: وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه.
- احکام وضعی – احکامی که وضعیت شرعی اشیا و اعمال را مشخص می‌کنند، مانند صحت، بطلان، ملکیت و ضمان.
- استیجار – قرارداد اجاره که در آن شخصی در ازای مبلغی، خدمتی ارائه می‌دهد یا مال خود را واگذار می‌کند.
- اعانه بر اثم – کمک کردن به انجام گناه، که در اسلام حرام است.
- اعسار – ناتوانی مالی از پرداخت بدهی‌ها.
- ایلاء – سوگند خوردن شوهر برای ترک رابطه زناشویی با همسر خود.
- بذل – بخشیدن مالی بدون دریافت عوض.
- برائت ذمه – آزادی فرد از تعهد یا دینی که بر عهده دارد.
- تخییر – حالتی که مکلف بین چند گزینه مخیر است، مانند نماز قصر یا تمام در سفر.
- ترخص – جواز عمل به رخصت‌های شرعی در شرایط خاص، مانند قصر نماز در سفر.
- تزکیه – پاک کردن حیوان حلال‌گوشت پس از ذبح شرعی.
- تحکیم – تعیین شخصی به عنوان داور برای حل اختلافات شرعی.
- توریه – گفتن سخنی که شنونده معنای دیگری از آن برداشت کند (نوعی فرار از دروغ).
- تقاص – جبران حقوق ضایع‌شده از اموال فردی که به ناحق آن را تصاحب کرده است.
- جزیه – مالیاتی که غیرمسلمانان تحت حکومت اسلامی پرداخت می‌کنند.
- خمس – مالیات شرعی شامل یک‌پنجم درآمد خالص سالانه که به مصارف خاص می‌رسد.
- ذمه – تعهد شرعی یا مالی که بر عهده شخص است.
- رضاع – شیر خوردن کودک از زنی غیر از مادر خود که در برخی موارد سبب محرمیت می‌شود.
- سبق و رمایه – مسابقات اسب‌دوانی و تیراندازی که در اسلام دارای احکام خاصی است.
- شفعه – حقی که شریک یک ملک دارد تا در صورت فروش سهم دیگر، آن را خریداری کند.
- غرر – معامله‌ای که در آن ابهام و خطر وجود دارد و ممکن است باعث نزاع شود.
- لعان – سوگند خوردن زن و شوهر در دادگاه برای اثبات یا رد ادعای خیانت.
- مباهله – مناظره دینی که در آن دو طرف با نفرین کردن یکدیگر، از خدا طلب داوری می‌کنند.
- مرتهن – کسی که مال را به عنوان وثیقه دریافت می‌کند.
- مضاربه – قرارداد تجاری که در آن یک نفر سرمایه‌گذاری می‌کند و دیگری با آن کار می‌کند.
- مساقات – قراردادی که در آن مالک زمین، در ازای سهمی از محصول، باغ خود را به فردی دیگر می‌سپارد.
- مصالحه – قرارداد صلح برای رفع اختلاف یا ایجاد توافق جدید.
- مکاتبه – قراردادی که بر اساس آن برده‌ای می‌تواند با پرداخت مبلغی آزاد شود.
- نکاح منقطع (متعه) – ازدواج موقت که مدت و شرایط آن از قبل مشخص می‌شود.
- وقف – قراردادن یک مال برای استفاده عمومی یا امور خیریه به‌طور دائم.
- وصیت تملیکی – وصیتی که در آن مالی به شخصی واگذار می‌شود.
- هبه – بخشیدن مال به شخص دیگر بدون دریافت عوض.
- اصطلاحات علوم اسلامی (کلام، تفسیر، حدیث و اصول):
- بداء – تغییر در تقدیر الهی بر اساس اعمال انسان.
- حجیت – میزان اعتبار و پذیرش یک دلیل شرعی یا عقلی.
- حسن و قبح عقلی – نظریه‌ای که معتقد است عقل به‌تنهایی می‌تواند خوبی و بدی افعال را تشخیص دهد.
- حجت شرعی – دلیلی که از نظر شرع قابل قبول است و می‌توان به آن عمل کرد.
- ذوق فقهی – توانایی درک عمیق مسائل فقهی و استخراج حکم از منابع.
- رکن و شرط – رکن جزئی اساسی در یک عمل است، اما شرط چیزی است که وجودش لازم است اما جزو ذات عمل نیست.
- ظاهر و نص – نص، متنی است که معنای روشنی دارد و ظاهر، متنی است که معنای اصلی آن محتمل است.
- محکم و متشابه – محکم آیه‌ای است که معنای روشنی دارد، متشابه آیه‌ای است که تأویل‌پذیر است.
- مقاصد شریعت – اهداف کلی دین مانند حفظ دین، عقل، جان، نسل و مال.
- مفسر و مؤوِّل – مفسر معنای آشکار آیات را توضیح می‌دهد و مؤوِّل تفاسیر عمیق‌تر ارائه می‌دهد.
- مصطلح الحدیث – علمی که انواع حدیث را بررسی می‌کند (صحیح، حسن، ضعیف، موضوع).
- منهج تفسیر – روش‌های تفسیر قرآن مانند تفسیر نقلی، عقلی، اجتهادی و عرفانی.
- نسخ – برداشته شدن حکم یک آیه به وسیله آیه‌ای دیگر.
- تنقیح مناط – یافتن علت اصلی یک حکم شرعی برای تطبیق آن بر موارد مشابه.
- وجدان و فقدان – اصل فقهی که بر وجود یا نبود شرایط یک حکم تأکید دارد.
