- باستان‌شناسی (Archaeology) – علمی که به مطالعه و تحلیل آثار و بقایای گذشته انسان از طریق کاوش‌های میدانی، بررسی محوطه‌های تاریخی و تفسیر داده‌های فرهنگی می‌پردازد.
- محوطه باستانی (Archaeological Site) – مکانی که در آن شواهدی از تمدن‌ها و جوامع گذشته یافت می‌شود، مانند شهرهای باستانی، مقابر، قلعه‌ها و معابد.
- لایه‌نگاری (Stratigraphy) – مطالعه و تحلیل لایه‌های رسوبی و ساختاری یک محوطه باستانی برای تعیین قدمت و توالی تاریخی آن.
- تاریخ‌گذاری نسبی (Relative Dating) – روشی برای تعیین سن نسبی آثار باستانی بدون استفاده از تاریخ دقیق، معمولاً بر اساس لایه‌های زمین‌شناسی و ترتیب وقایع تاریخی.
- تاریخ‌گذاری مطلق (Absolute Dating) – روش‌هایی مانند کربن 14 (Radiocarbon Dating) که سن دقیق آثار را تعیین می‌کند.
- کاوش باستان‌شناسی (Excavation) – فرایند حفاری و کشف آثار و بقایای فرهنگی در محوطه‌های تاریخی.
- سطح‌برداری (Surveying) – بررسی و شناسایی آثار و محوطه‌های باستانی بدون انجام حفاری.
- مستندسازی (Documentation) – ثبت دقیق داده‌های باستان‌شناسی، شامل نقشه‌برداری، عکاسی، و یادداشت‌برداری.
- گوگردزدایی (Desalination) – فرآیندی برای حذف نمک‌های مضر از آثار باستانی کشف‌شده در مناطق مرطوب یا دریایی.
- فتوگرامتری (Photogrammetry) – استفاده از تصاویر برای ایجاد مدل‌های سه‌بعدی از محوطه‌های باستانی و آثار تاریخی.
- نکروپلیس (Necropolis) – گورستان‌های باستانی که معمولاً شامل مقابر سنگی و آرامگاه‌های مجلل است.
- تل باستانی (Tell) – تپه‌ای که در نتیجه تجمیع و انباشت بقایای تمدن‌های گذشته شکل گرفته است.
- دولمن (Dolmen) – سازه‌های سنگی پیشاتاریخی که معمولاً به عنوان مقبره استفاده می‌شدند.
- آکروپلیس (Acropolis) – بخش مرتفع و مستحکم یک شهر باستانی که معمولاً شامل معابد و سازه‌های حکومتی بود.
- زیگورات (Ziggurat) – معابد پلکانی تمدن‌های بین‌النهرین مانند سومری‌ها و بابلی‌ها.
- سفال‌نگاری (Ceramology) – مطالعه و تحلیل سفال‌های باستانی برای شناسایی دوره‌های تاریخی و ویژگی‌های فرهنگی.
- متالوگرافی (Metallography) – بررسی و تحلیل فلزات باستانی برای تعیین ترکیب، روش ساخت و قدمت آن‌ها.
- دندروکرونولوژی (Dendrochronology) – روش تاریخ‌گذاری بر اساس تحلیل حلقه‌های رشد درختان.
- آنالیز ایزوتوپی (Isotopic Analysis) – بررسی ترکیب ایزوتوپی مواد برای تحلیل رژیم غذایی، جغرافیای زندگی و جابجایی‌های جمعیتی در گذشته.
- ژئوفیزیک باستان‌شناسی (Archaeological Geophysics) – استفاده از فناوری‌هایی مانند مغناطیس‌سنجی و رادار نفوذی زمین برای کشف محوطه‌های مدفون بدون حفاری.
- تمدن نوسنگی (Neolithic Civilization) – دوره‌ای از تاریخ که انسان‌ها کشاورزی را توسعه داده و سکونتگاه‌های دائمی ساختند.
- تمدن مفرغ (Bronze Age) – دوره‌ای که جوامع از ابزارها و سلاح‌های برنزی استفاده کردند.
- تمدن هخامنشی (Achaemenid Empire) – یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های جهان باستان که توسط کوروش بزرگ بنیان‌گذاری شد.
- هنر ایلامی (Elamite Art) – سبک هنری تمدن ایلامی که شامل مجسمه‌سازی، معماری و حکاکی‌های سنگی است.
- کتیبه‌شناسی (Epigraphy) – مطالعه کتیبه‌های سنگی، سفالی و فلزی برای رمزگشایی متون باستانی.
- مرمت آثار تاریخی (Restoration) – فرآیند بازسازی و محافظت از آثار باستانی برای جلوگیری از تخریب.
- حفاظت پیشگیرانه (Preventive Conservation) – اقداماتی برای حفظ آثار بدون تغییر ساختار اصلی آن‌ها، مانند کنترل دما و رطوبت.
- حفاظت زیست‌محیطی (Environmental Archaeology) – بررسی تأثیرات محیطی بر آثار باستانی و راه‌های محافظت از آن‌ها.
- بیوآرکئولوژی (Bioarchaeology) – مطالعه بقایای انسانی برای درک شیوه زندگی، تغذیه و بیماری‌های جوامع باستانی.
- موزه‌داری (Museology) – دانش نگهداری و نمایش آثار باستانی در موزه‌ها.
