علم منطق به عنوان یک رشته علمی، به قواعد و اصول صحیح اندیشیدن و استدلال کردن پرداخته و به ما می‌آموزد که چگونه می‌توانیم از طریق تفکر منطقی به نتایج درست دست یابیم. این علم به عنوان یک معیار و مقیاس برای ارزیابی استدلال‌ها و تفکرات ما عمل می‌کند و از اشتباهات فکری جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، منطق به ما کمک می‌کند تا در هنگام تفکر و استدلال، از خطا دور بمانیم و به نتایج صحیح برسیم.
موضوع این علم
شامل دو بخش است:
تعریف‌ها: منطق به ما می‌آموزد که چگونه تعاریف صحیح و دقیقی ارائه دهیم.
استدلال‌ها: منطق راه‌های درست استدلال کردن را برای اثبات یک مسأله به ما نشان می‌دهد.
حقیقت و ماهیت منطق
منطق به عنوان مجموعه‌ای از قواعد خاص، ذهن را از خطا و لغزش مصون می‌دارد. احکام منطقی ناظر به واقعیات خارجی هستند و به ما کمک می‌کنند تا تصورات و مفاهیم را به درستی درک کنیم. به همین دلیل، منطق به عنوان ابزاری برای تفکر و استدلال صحیح شناخته می‌شود.
فایده منطق
فایده اصلی علم منطق در این است که به ما کمک می‌کند تا تفکر خود را سازمان‌دهی کنیم و از طریق ترکیب اطلاعات موجود، به نتایج جدید برسیم. منطق به ما می‌آموزد که چگونه باید اطلاعات را به صورت منطقی و منظم ترکیب کنیم تا به نتیجه‌ای صحیح دست یابیم. به عنوان مثال، اگر بخواهیم استدلالی منطقی ارائه دهیم، باید اطمینان حاصل کنیم که مقدمات آن صحیح و معتبر هستند.
تاریخچه
منطق به معنای عمومی آن، از زمان‌های قدیم در فطرت انسان نهفته بوده است. اما این علم به عنوان یک رشته منظم و دارای قواعد خاص، ابتدا توسط ارسطو تدوین شده است. در تاریخ علم منطق، حکما و فیلسوفان اسلامی مانند فارابی و بوعلی سینا نقش بسزایی در تکمیل و توسعه این علم داشته‌اند.
بنیان‌گذاران
ارسطو: به عنوان بنیان‌گذار این علم شناخته می‌شود و قواعد و اصول اولیه آن را تدوین کرده است.
فارابی و بوعلی سینا: این دو فیلسوف بزرگ اسلامی به تکمیل و توسعه این علم کمک کرده و مباحث جدیدی را به آن اضافه کردند.
جایگاه منطق در متون دینی
برخی از بزرگان حکمت و معرفت بر این باورند که منطق با متون دینی، به ویژه قرآن، هماهنگی دارد. آیات قرآن به گونه‌ای استدلال می‌کنند که نشان‌دهنده قواعد منطقی هستند و این نشان‌دهنده اهمیت این علم در فهم و تبیین معارف دینی است.
عنوان یک کتاب
علم منطق همچنین عنوان کتابی است از هگل که دیدگاه او را درباره منطق شرح می‌دهد و در واقع نوعی هستی‌شناسی است که قیاس منطقی ارسطویی را به عنوان یک زیرمؤلفه و نه بنیاد منطق در نظر می‌گیرد. این اثر به بررسی عمیق مفاهیم منطقی و فلسفی پرداخته و تأثیرات آن بر تفکر مدرن را بررسی می‌کند.