دانشنامه اسلامی
قرآن کریم خود سهم به سزایی در تشویق افکار و اندیشه ها به تدبر و تأمل در کتاب الهی و احکام دینی و جستجوی راز آنها داشته است، زیرا گذشته از اینکه در آیات بسیاری، انسان ها را به تفکر و تعقل و تدبُّر فرا خوانده است،
فلسفه برخی احکام
قرآن کریم آنجا که از احکام و مقررات دینی یاد می کند. بلافاصله، فلسفه و حکمت آنها را یادآور می شود، چنانکه نماز را عامل ذکر خدا و بازدارنده از زشتی ها می داند و می فرماید:. « أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْرِی»،نماز را برای یاد من بپا دار. «وَ أَقِمِ الصَّلاهَ إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ...» نماز انسان را از بدی ها وزشتی ها باز می دارد. و روزه را عامل تقوی می شناسد«کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ... لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»، و زکات را عامل پاکیزگی معنوی می داند،«خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها »، و فلسفه جهاد با مشرکان را برکندن ریشه های فتنه از زمین ذکر می کند، «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَهٌ»، و نمونه های بسیار دیگر که ذکری وجود دارد.
فلسفه احکام در روایات
این منطق قوی قرآنی یعنی بیان فلسفه و حکمت احکام، مورد توجه آموزگاران معصوم کلام و عقاید نیز قرار گرفته و نه تنها در بخش پرسش ها و پاسخ های کلامی، بلکه در بخش تعالیم دینی و اعتقادی نیز به بیان فلسفه و حکمت و احکام الهی پرداخته اند.فلسفه و حکمت احکام الهی نخست در خطبه ها، نامه ها، وصایا و کلمات قصار امام علی (علیه السّلام) و نیز در خطبه عزای فاطمه زهرا (سلام الله علیه) مطرح گردیده و پس از آن در احادیث سایر ائمه طاهرین ادامه یافت. قسمت هایی از آنها در نهج البلاغه و علل الشرایع شیخ صدوق نقل گردیده است.
تاریخچه فلسفه احکام الهی
...