دانشنامه اسلامی
«تاکید مدحی شبیه به ذم» از انواع اسلوب بدیعی قرآن است.
[ویکی فقه] تاکید مدحی شبیه به ذم، تاکید مدح چیزی در قالب شبیه ذم است.
«تاکید مدحی شبیه به ذم» از انواع اسلوب بدیعی قرآن است.
تعریف
مدح شبیه به ذم که در کتب بدیع، آن را «تاکید المدح بما یشبه الذم» تعریف کرده اند، از این قرار است که در اثنای مدح، کلمه ای از قبیل حروف استثنا و استدراک بیاورند؛ به طوری که شنونده توهم کند که مقصود مذمت و ذکر یکی از اخلاق ناپسند شخص مدح شده است؛ اما در ادامه اش صفت پسندیده دیگری ذکر کنند؛ مانند: فلان کس مرد دانشمند و اهل تقوی است؛ جز این که تظاهر و عوامفریبی ندارد.
کم بودن این صنعت در قرآن
به اعتقاد ابن ابی الاصبع، این صنعت بدیعی در قرآن کم است وی می گوید: من در این زمینه، بیشتر از یک آیه نیافتم، و آن، آیه ۵۹ سوره مائده است که می فرماید: (قل یا اهل الکتاب هل تنقمون منا الا ان آمنا بالله وما انزل الینا وما انزل من قبل...)؛ "بگو ای اهل کتاب آیا جز این بر ما عیب می گیرید که ما به خدا و به آنچه به سوی ما نازل شده و به آنچه پیش از این فرود آمده است ایمان آورده ایم".در این آیه، استثنا پس از استفهامی که برای توبیح اهل کتاب به دلیل عیب جویی از ایمان مؤمنان آمده است، این معنا را در ذهن می پروراند که آن چه پس از استثنا می آید، از کارهایی است که می توان فاعل آن را سرزنش و مذمت کرد؛ اما وقتی پس از استثنا مطالبی آورده شد که سبب مدح فاعل آن شد، در این جا کلام، متضمن تاکید مدحی شبیه ذم است.
← نظر سیوطی
...