برهان محقق

[ویکی فقه] بُرْهان ِمُحَقَّق، سیدبرهان الدین محقق حسینی ترمذی از صوفیان مشهور و از جمله پیران مولانا جلال الدین محمد بلخی بود.
او در میان مردم خراسان به «سید سِرّدان » شهرت داشته است. این شهرت به اعتبار فراست و اشراف برهان محقق بر ضمایر و خواطر مردم بوده است. بنابراین، گفته آنان که سبب این شهرت را پیشگویی برهان محقق از آشنایی شمس تبریزی با مولانا دانسته اند درست نمی نماید. مولانا و سلطان ولد از او به صورت های سید برهان الدین محقق، برهان محقق، و گاه به مناسبت ضرورت های شاعرانه، برهان و برهان ِ دین هم یاد کرده اند. برهان محقق از سادات حسینی ترمذ بوده است و از او با القاب «فخر آل یاسین » و «سید اقطاب » نام برده اند اما اینکه بعضی نام او را «سید حسین » ثبت کرده اند البته نادرست، و ناشی از بی دقتی مصحح مناقب العارفین است. 
← سال ولادت
برهان محقق عارفی بود آشنا به علوم ظاهر و باطن که به قول سلطان ولد در روم نظیری نداشت. او آثار و نگارشهای صوفیانه را به جدّ و از روی تأمل مطالعه می کرد و به قولی از «علوم طبی و حکمت الهی » نیز آگاهی داشت. با وجود این، جز مجموعه ای از گفته هایش که به عنوان معارف گردآوری شده، اثر مکتوب دیگری از وی باقی نمانده است. 
← تفسیر سوره فتح منتسب به محقق
(۱) حافظ حسین ابن کربلایی، روضات الجنان، به کوشش جعفر سلطان القرائی، تهران، ۳۴۹ش. (۲) احمد افلاکی، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، آنکارا، ۹۷۶م. (۳) میکائیل بایرام، «سید برهان الدین محقق ترمذی در تلاطم حوادث سیاسی » مولانا از دیدگاه ترکان و ایرانیان، تهران، ۳۶۹ش. (۴) برهان محقق، معارف، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، تهران، ۳۳۹ش. (۵) عبدالرحمان جامی، نفحات الانس، به کوشش مهدی توحیدی پور، تهران، ۳۶۶ش. (۶) حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۹۱۰م. (۷) حسین خوارزمی، جواهرالاسرار، به کوشش جواد شریعت، اصفهان، ۳۶۰ش. (۸) غیاث الدین خواندمیر، حبیب السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۳۶۲ش. (۹) امین احمد رازی، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۳۴۰ش. (۱۰) عبدالحسین زرین کوب، سرّنی، تهران، ۳۶۶ش. (۱۱) فریدون سپهسالار، رساله در احوال مولانا جلال الدین مولوی، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۳۲۵ش. (۱۲) بهاءالدین سلطان ولد، رباب نامه، به کوشش علی سلطانی گرد فرامرزی، تهران، ۳۵۹ش. (۱۳) بهاءالدین سلطان ولد، ولدنامه مثنوی ولدی، به کوشش جلال همایی، تهران، ۳۱۵ش. (۱۴) دیوان سنایی، به کوشش مدرس رضوی، تهران، ۳۶۲ش. (۱۵) شمس تبریزی، مقالات، به کوشش محمدعلی موحد، تهران، ۳۶۹ش. (۱۶) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۳۶۶ش. (۱۷) بدیع الزمان فروزانفر، زندگانی مولانا جلال الدین محمد، تهران، ۳۵۴ش. (۱۸) بدیع الزمان فروزانفر، مقدمه بر معارف نک: هم، برهان محقق. (۱۹) عبدالباقی گولپینارلی، مولانا جلال الدین، ترجمه توفیق هاشم پورسبحانی، تهران، ۳۶۳ش. (۲۰) عبدالباقی گولپینارلی، مولویه بعد از مولانا، ترجمه توفیق هاشم پور سبحانی، تهران، ۳۶۶ش. (۲۱) محمدمعصوم معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۳۱۸ش. (۲۲) مولوی، فیه ما فیه، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، تهران، ۳۶۰ش. (۲۳) مولوی، کلیات شمس، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، تهران، ۳۵۵ش. (۲۴) مولوی، مثنوی معنوی، به کوشش نیکلسن، لیدن، ۹۳۳م. (۲۵) مولوی، مکتوبات، به کوشش توفیق هاشم پور سبحانی، تهران، ۳۷۱ش. (۲۶) توفیق هاشم پور سبحانی، تعلیقات بر مولانا جلال الدین.