ارزش گذاری اهل کتاب

[ویکی فقه] ارزش گذاری اهل کتاب (قرآن). اعتقادات اهل کتاب طوری است که در نگاه آنها جایگاه خودشان را بالاتر از دیگران می دانند، حتی ارزش مشرکان را بالاتر از مؤمنان می دانند.
غیر اهل کتاب، فاقد هرگونه حقوق و ارزش در دیدگاه گروهی از آنان می باشند:و من اهل الکتـب... و منهم من ان تامنه بدینار لایؤده الیک الا مادمت علیه قآئما ذلک بانهم قالوا لیس علینا فی الامیین سبیل...در میان اهل کتاب.... و کسانی هستند که اگر یک دینار هم به آنان بسپاری، به تو باز نمی گردانند مگر تا زمانی که بالای سر آنها ایستاده (و بر آنها مسلط) باشی! این بخاطر آن است که می گویند: «ما در برابر امیین (غیر یهود)، مسئول نیستیم.». این آیه منطق این گروه را در مورد غصب اموال دیگران بیان می کند، می فرماید: این به خاطر آن است که آنها می گویند ما در برابر امیین (غیر اهل کتاب مسئول نیستیم (ذلک بانهم قالوا لیس علینا فی الامیین سبیل).امیین به معنی افراد درس نخوانده و بی سواد است، ولی منظور آنها مشرکان عرب و اعراب بود که معمولا از خواندن و نوشتن آگاهی نداشتند و یا اینکه منظور آنها تمام کسانی بود که از خواندن تورات و انجیل بی بهره بودند. آری آنها با این خود برتربینی و امتیاز دروغین به خود حق می دادند که اموال دیگران را به هر اسم و عنوان، تملک کنند.بی شک این منطق از اصل خیانت آنها در امانت، به مراتب بدتر و خطرناک تر بود، زیرا اگر افراد خائن، کار خود را غلط بدانند لا اقل مرتکب یک گناه اند اما اگر در این کار خود را صاحب حق بدانند گناه بزرگتری مرتکب شده اند. این آیه شریفه به اختلاف فاحشی که اهل کتاب در حفظ امانت ها و پیمان ها داشتند اشاره می کند و می فهماند اهل کتاب در این باب در دو طرف تضاد و دو نقطه مقابل قرار دارند، بعضی حتی در یک دینار خیانت را روا نمی دارند و بعضی دیگر شتر را با بارش می بلعند و نیز اشاره می کند به اینکه طائفه خیانتکار هر چند خیانتشان یک رذیله قومی و مضر است و لیکن این رذیله در بین آنان از یک رذیله دیگر منشا گرفته، رذیله ای اعتقادی که جمله: لیس علینا فی الامیین سبیل، آن را حکایت می کند.آری این طائفه خود را اهل کتاب و غیر خود را امی و بی سواد می خواندند، پس اینکه گفتند: بی سوادها بر ما سبیلی ندارند، معنایش این است که غیر بنی اسرائیل حق ندارد که بر بنی اسرائیل مسلط شود و به این ادعای خود رنگ و آب دین زده بودند، به دلیل اینکه قرآن دنبال جمله مورد بحث فرموده: و یقولون علی الله الکذب و هم یعلمون بلی...، با اینکه خود می دانند دروغ می گویند، دروغ خود را به خدا نسبت می دهند.آری یهودیان اینطور معتقد بودند هم چنان که امروز هم همین عقیده را دارند که تافته ای جدا بافته اند و در درگاه خدای تعالی احترام و کرامتی خاص به خود را دارند و آن این است که خدای سبحان نبوت و کتاب و حکومت را به ایشان اختصاص داده، هیچ قومی دیگر نمی توانند دارای چنین امتیازاتی بشوند، پس سیادت و تقدم بر دیگران هم خاص ایشان است و از این اعتقاد باطل نتیجه ها و بر این پایه سست دیوارها چیدند و مثلا غیر اسرائیلی را محکوم کردند به اینکه باید حقوقی را که خدا فقط برای آنان تشریع کرده، رعایت کنند، ایشان ربا بخورند و دیگران ربا بدهند و کمترین اعتراضی هم نکنند، مال مردم را بخورند و صاحبان مال چیزی نگویند، حقوق مردم را پایمال کنند و کسی حق حرف زدن نداشته باشد، برای اینکه تنها اهل کتاب ایشانند و دیگران امی و بی سواد، پس اگر خوردن مال مردم حرام است برای غیر اسرائیلی است که نمی تواند مال اسرائیلی را بخورد و همچنین برای اسرائیلی تنها خوردن مال اسرائیلی دیگر و پایمال کردن حقوق اسرائیلی دیگر حرام است، اما مال غیر اسرائیلی و حقوقش بر اسرائیلی مباح است.و سخن کوتاه اینکه تنها اهل کتاب می تواند بر اهل کتاب سبیل و تسلط و حق اعتراض داشته باشد، اما غیر اهل کتاب هیچگونه تسلطی و حق اعتراضی بر اهل کتاب ندارد، پس اهل کتاب می تواند خودکامه و به دلخواه خود هر گونه دخل و تصرف در مال و حق دیگران را بکند و هر حکمی که دلش خواست براند و این خود باعث شده که یهود با غیر یهود معامله حیوان زبان بسته بکند، هر معامله ای که باشد. و این عقیده هر چند که در کتاب آسمانی به خیال خودشان کتابی که آن را مستند به وحی می دانند مانند تورات و غیره وجود ندارد، اما عقیده ای است که از دهان احبار خود گرفته و به اصطلاح سینه به سینه به دیگران منتقل کرده اند، دیگران هم کورکورانه از آن تقلید نموده اند. 
اعتقاد به برتری مشرکان بر مؤمنان
اهل کتاب قائل بودند که مشرکان، دارای جایگاهی برتر از مؤمنان هستند:الم تر الی الذین اوتوا نصیبا من الکتـب یؤمنون بالجبت والطغوت ویقولون للذین کفروا هـؤلاء اهدی من الذین ءامنوا سبیلا.آیا ندیدی کسانی را که بهره ای از کتاب (خدا) به آنان داده شده، (با این حال)، به «جبت» و «طاغوت» (بت و بت پرستان ) ایمان می آورند، و درباره کافران می گویند: «آنها، از کسانی که ایمان آورده اند، هدایت یافته ترند»؟! این آیه شریفه از وقوع حادثه ای خبر می دهد، که در آن واقعه، بعضی از اهل کتاب به نفع مشرکین و علیه مؤمنین قضاوت کرده و گفته اند: مشرکین هدایت یافته تر از مؤمنین و راه شان هدایت گرتر از راه مؤمنین است، با این که نزد مؤمنین چیزی به جز دین توحید نبود، دینی که در قرآن نازل شد، و قرآنی که مصدق کتب ایشان بود، و نزد مشرکین چیزی به جز ایمان به جبت و طاغوت نبود، جبت و طاغوتی که خدای تعالی آن را به ایشان نسبت داده و سپس به همین جرم لعنتشان کرده، و فرمود: اولئک الذین لعنهم الله.... و این خود مؤید آن روایات وارده در شأن نزول است، که می گویند مشرکین مکه از اهل کتاب (یعنی یهود و نصاری) درخواست کردند بین آنان و بین مؤمنین داوری نموده، بگویند دین و مسلک کدام یک بهتر است، دین مسلمانان و یا مسلک مشرکین، و اهل کتاب چنین داوری کردند، که دین مشرکین بهتر از دین مؤمنین است.در این آیه از اهل کتاب تعبیر کرده به (کسانی که بهره ای از کتاب دارند)، تا مذمت و سرزنش از آنها دل نشین تر باشد، چون ایمان علمای اهل کتاب به جبت و طاغوت با این که عالم به کتاب خدا هستند، رسواییش بیشتر از طاغوت پرستی یک یهودی و یا نصارای جاهل به کتاب خدا است. «جبت» هر معبودی غیر از خداست و «طاغوت» به معنای شیطان است و روایت شده که حی بن اخطب و کعب بن اشرف، با گروهی از یهود به جانب مکه رفتند تا با قریش برای جنگ با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم هم پیمان شوند، قریشیان به آنان گفتند: شما به محمد صلی الله علیه و آله وسلّم نزدیکتر هستید تا ما، و ما از مکر شما ایمن نیستیم (اگر می خواهید با شما هم پیمان شویم) خدایان ما را سجده کنید تا به شما اطمینان پیدا کنیم، پس یهود سجده کردند و این است منظور از ایمان آوردن آنها به «جبت» و «طاغوت» زیرا یهود به پیروی از شیطان بتها را سجده کردند. 
اعتقاد به برتری اهل کتاب
اهل کتاب، قائل به جایگاهی برتر برای خود بودند:یـایها الذین اوتوا الکتـب ءامنوا بما نزلنا مصدقا لما معکم... • الم تر الی الذین یزکون انفسهم...ای کسانی که کتاب (خدا) به شما داده شده! به آنچه (بر پیامبر خود) نازل کردیم (و هماهنگ با نشانه هایی است که با شماست) ایمان بیاورید... آیا ندیدی کسانی را که خودستایی می کنند؟! یزکون از ماده تزکیه به معنی پاک شمردن و پاک معرفی کردن است، گاهی نیز به معنی پاک نمودن و تربیت کردن و رشد دادن نیز آمده است، و در حقیقت به معنی پاک نمودن است که اگر جنبه عملی داشته باشد پسندیده و اگر تنها با سخن و ادعا باشد نکوهیده است.در این آیه اشاره به یکی از صفات نکوهیده شده که گریبانگیر بسیاری از افراد و ملت ها می شود و آن خودستایی و خویشتن را پاک نشان دادن و فضیلت برای خود ساختن است، آیه می گوید: آیا ندیدی کسانی را که خودستایی می کنند... سپس می فرماید: خداوند هر که را بخواهد می ستاید (بل الله یزکی من یشاء).و تنها او است که از روی حکمت و مشیت بالغه بدون کم و زیاد، افراد را طبق شایستگی هایی که دارند، مدح و ستایش می کند و هرگز به هیچ کس، سر سوزنی ستم نخواهد کرد (و لا یظلمون فتیلا).در حقیقت فضیلت چیزی است که خداوند آن را فضیلت بداند نه آنچه خودستایان برای خود از روی خودخواهی قائل می شوند و به خویش و دیگران ستم می کنند.گرچه روی سخن به قوم یهود و نصاری است که برای خود امتیازات بی دلیل و نادرستی قائل بودند و خود را برگزیده ملتها معرفی می کردند، ولی مفهوم آن اختصاصی به قوم و جمعیتی ندارد بلکه تمام افراد و ملت هایی را که به این صفت نکوهیده گرفتارند شامل می شود. این آیات درباره یهود و نصارا نازل شده است، زیرا آنها می گفتند: نحن ابناء الله و احباؤه، «ما پسران و دوستان خداییم» و می گفتند: لن یدخل الجنة الا من کان هودا او نصاری «هرگز به بهشت نمی رود جز کسی که یهودی یا مسیحی باشد» و هر کس به خاطر زیادی طاعت ومقرب بودن در پیشگاه خداوند خود را بستاید، مشمول، این آیه واقع می شود. بل الله یزکی من یشاء این جمله اشاره به این است که تنها ستودن و به پاکی توصیف کردن خداوند قابل توجه است نه این که کسی خود را بستاید، زیرا خدای سبحان نسبت به کسانی که شایستگی تزکیه و ستایش را دارند آگاه است.